انعقاد خون

آزمایش انعقاد خون؛ لخته‌ شدن خون  فرآیندی است که از خونریزی بیش از حد در هنگام وارد شدن آسیب به اندام‌های انسان، جلوگیری می‌کند.  اما با این حال، خون نباید در رگ‌های فرد لخته شود. چرا که وجود لخته در رگ‌ها ممکن است، از طریق جریان خون به قلب، ریه‌ها یا مغز فرد منتقل شده و باعث حمله قلبی، سکته مغزی یا حتی مرگ شود. برای اندازه‌گیری توانایی و مدت زمان لخته شدن خون از آزمایش‌های انعقاد خون استفاده می‌شود. انجام این آزمایش به پزشک کمک می‌کند تا خطر خونریزی بیش از حد یا ایجاد لخته (ترومبوز) را در تمامی رگ‌های خونی ارزیابی کند.

در شرایط غیرعادی، لخته‌ها در رگ‌های پاره نشده هم تشکیل می‌شوند و تشکیل این لخته‌ها موجب بسته شدن رگ‌ها می‌گردد. فرایند انعقاد خون از طریق تماس خون با کلاژن و سلول‌های آسیب‌دیده آندوتلیال، از بین رفتن جداره رگ‌ها یا بافت‌های اطراف آغاز می‌شود. زمانی‌ که هرکدام از این موارد پیش می‌آیند، فعال‌کننده پروترومبین تشکیل می‌شود. سپس پروترومبین به ترومبین تبدیل شده و مراحل بعدی لخته شدن خون شکل می‌گیرند.

در حقیقت زمانی‌ که قسمتی از بدن بریده می‌شود، فرایند لخته شدن از خونریزی بیش از حد جلوگیری می‌کند. اما نقص این فرایند در بیماری‌هایی مثل هموفیلی می‌تواند برای فرد خطرناک و کشنده باشد. به‌ علاوه اینکه سکته‌های قلبی، آمبولی ریه، ایسکمی مغزی و حتی مرگ ممکن است از عوارض لخته شدن خون در فرد بیمار باشند.

فاکتور‌هایی که باعث لخته شدن خون می شوند:

• سرطان
• دارو‌هایی مانند وارفارین
• بیماری کبد
• کمبود ویتامین K
• انتقال خون
• ناتوانی در جذب چربی
• زهر ناشی از نیش مار

خون باید لخته شود تا از بدن  در برابر از دست دادن بیش از حد خون پس از آسیب محافظت کند. هنگامی که آسیب می‌بینید، سیستم انعقادی شما فعال می‌شود و رگ‌های خونی نشتی را مسدود می‌کند تا خونریزی فعال را متوقف کند.

عملکرد لخته شدن خون بدن شما پویا است. هنگامی که یک لخته با موفقیت تشکیل شد، بدن شما شروع به تجزیه آن می‌کند. این فرآیند فیبرینولیز نامیده می‌شود.

عملکرد لخته شدن خون بدن شما پویا است. هنگامی که یک لخته با موفقیت تشکیل شد، بدن شما شروع به تجزیه آن می‌کند. این فرآیند فیبرینولیز نامیده می‌شود. در نهایت، بدن شما لخته را حل می‌کند.

هدف از آزمایش انعقاد خون

آزمایش انعقاد خون؛ این آزمایشات پروتئین‌های مختلف و نحوه عملکرد آنها را اندازه گیری می‌کنند. عواملی که می تواند باعث بروز مشکلات انعقادی شود عبارتند از:

• بیماری کبد
• ترومبوفیلی: بیماری که منجر به لخته شدن بیش از حد می‌شود.
• هموفیلی: بیماری مربوط به اختلالات خونریزی دهنده و ناتوانی در لخته شدن طبیعی خون است.

آزمایش‌های انعقادی برای نظارت بر افرادی که از داروهایی استفاده می‌کنند که توانایی لخته شدن خون را تحت تأثیر قرار می‌دهند، مفید است. آزمایش‌های انعقادی نیز گاهی قبل از جراحی توصیه می‌شوند.

آزمایش انعقاد خون چگونه انجام می شود؟

آزمایش­ انعقاد خون همانند آزمایش‌های خون انجام می­‌شود. ممکن است لازم باشد مصرف برخی از داروها را قبل از انجام آزمایش قطع کنید. هیچ آماده سازی دیگری لازم نیست.

پرسنل درمان قسمتی از پشت دست یا قسمت داخلی آرنج شما را استریل می کند. سپس یک سوزن را وارد رگ می کنند. اغلب افراد یک سوزش جزئی را احساس می کنند. پس از خونگیری احتمالا در محل ورود سوزن یک باند قرار می دهند.خوشبختانه به طور کلی، عوارض جانبی آزمایش انعقاد خون بسیار جزئی هستند.

البته این امکان نیز وجود دارد که برخی از افراد سردرد، سبکی سر یا عفونت را تجربه کنند.

انواع آزمایش انعقاد خون

تعداد پلاکت

پلاکت‌ها سلول‌هایی در خون هستند، که به لخته شدن خون کمک می‌کنند. اگر بیمار شیمی درمانی انجام داده باشد، یا داروهای خاصی مصرف کند و یا انتقال خون گسترده‌ای داشته باشد، ممکن است نتیجه به دست آمده، تعداد بسیار پایین پلاکت‌ها را نشان دهد. از دیگر عواملی که منجر به کاهش غیرطبیعی پلاکت‌ها می‌شوند، می‌توان به بیماری سلیاک، کمبود ویتامین K و سرطان خون اشاره کرد. عواملی نیز وجود دارند که منجر به افزایش غیرطبیعی تعداد پلاکت‌ها می‌شوند، که عبارت‌اند از: کم خونی، ترومبوسیتمی اولیه یا لوسمی میلوژن مزمن (CML).

(PT  یا PT-INR) زمان پروترومبین

پروترومبین پروتئینی است که کبد تولید می‌کند. آزمایش زمان پروترومبین (PT) میزان و مدت زمان لخته شدن خون را اندازه‌گیری می‌کند. مدت زمان انجام این آزمایش به طور معمول، حدود 25 تا 30 ثانیه طول می‌کشد. اگر فرد داروهای رقیق کننده خون مصرف کند ممکن است، مدت زمان آزمایش بیشتر به طول بینجامد. در صورت وجود بیماری‌ها و عارضه‌هایی مانند هموفیلی، بیماری کبدی و سو جذب، امکان دارد نتایج حاصل از این تست غیرطبیعی باشند. علاوه بر نکات ذکر شده، پزشک به منظور تحت نظر داشتن افرادی که از داروهایی استفاده می‌کنند که روی لخته شدن خون تأثیر می‌گذارد، دارویی مانند وارفارین (کومدین) را تجویز می‌کند.پزشک معمولاً آزمایش PT را به همراه آزمایش انعقاد دیگری به نام زمان فعال شدن ترومبوپلاستین (aPTT) تجویز می‌کند.

 سطح فیبرینوژن

این آزمایش که تست فاکتور I یا تست هیپوفیبرینوژنمی نام دارد، سطح فیبرینوژن موجود در خون را می‌سنجد. این ماده در واقع پروتئینی است که کبد تولید می‌کند. نتیجه غیرطبیعی این آزمایش نشانه فیبرینولیز یا جدا شدن جفت از دیواره رحم و خونریزی بیش‌ از حد است.

سنجش فاکتور V

این آزمایش فاکتور V را که در لخته شدن نقش دارد، اندازه گیری می کند. سطوح پایین و غیرطبیعی این فاکتور ممکن است نشان دهنده بیماری کبدی، فیبرینولیز اولیه (تجزیه لخته ها) یا انعقاد داخل عروقی منتشر (DIC) باشد.

شمارش کامل خون (CBC)

پزشک ممکن است شمارش کامل خون (CBC) را به عنوان یکی از چکاب‌های طبیعی و دوره‌ای فرد تجویز کند. نتایج به دست آمده از آزمایش پزشک را از کم‌ خونی یا تعداد پایین پلاکت‌ها که توانایی لخته شدن خون فرد را مختل می‌کند، مطلع می‌سازد.

زمان ترومبین

زمان ترومبین، میزان عملکرد فیبرینوژن را اندازه‌گیری می‌کند. نتایج غیرطبیعی ممکن است به دلیل اختلالات ارثی فیبرینوژن، بیماری کبدی، برخی سرطان‌ها و داروهایی باشد، که بر لخته شدن تأثیر می‌گذارند.

زمان خونریزی

این آزمایش تجزیه و تحلیل می‌کند که چگونه رگ‌های خونی کوچک به سرعت بسته و خونریزی را متوقف می‌کنند. این آزمایش با سایر آزمایشات خون متفاوت است. یک کاف فشار خون روی بازو قرار می‌گیرد و باد می‌شود. فرد متخصص دو بریدگی کوچک در ناحیه تحتانی بازوی بیمار ایجاد می‌کند. این بریدگی‌ها عمیق نخواهند بود و به طور کلی مانند خراش‌های بسیار کوچک هستند. متخصص باد کاف فشار خون را از بین می‌برد و هر 30 ثانیه یکبار کاغذ بلات را روی بریدگی‌ها قرار می‌دهد تا زمانی که خونریزی متوقف شود. خونریزی معمولاً بین یک تا نه دقیقه طول می‌کشد. این آزمایش بسیار ایمن و غیرتهاجمی است و عوارض جانبی بسیار اندکی را به دنبال خواهد داشت.

اختلالات سیستم انعقادی

سیستم انعقادی از سلول‌های خونی و پروتئین‌ها تشکیل شده و وظیفه آن ایجاد لخته‌های خون است، که بخش مهمی از روند بهبودی بدن را در بر می‌گیرد. وقتی این سیستم به درستی کار نکند، باعث تشکیل لخته‌های خون در زمان‌های نامناسب می‌شود و جریان خون را به قسمت‌های حیاتی بدن مسدود می‌کند.

اختلالات سیستم انعقادی ممکن است، بر روی هر قسمت از بدن از جمله مغز، شکم، بازوها و پاها تأثیر بگذارد. انواع عمده اختلالات انعقادی عبارتند از:

• کمبود ویتامین K
• بیماری کبد
• ایجاد انعقاد در داخل عروقی: این عارضه هنگامی رخ می‌دهد که پروتئین‌های بیش از حد فعال در خون باعث لخته شدن غیر ضروری شده و جریان خون را مسدود می‌کنند. بروز این حالت اغلب منجر به سکته قلبی یا مغزی خواهد شد.
• زیاده‌روی در مصرف داروهای ضد انعقاد خون: از لخته شدن خون جلوگیری کرده و می‌تواند باعث بروز هموفیلی شود.

علائم مرتبط با اختلالات سیستم انعقادی بسته به نوع اختلال بیمار متفاوت خواهد بود. خونریزی غیرطبیعی یا ایجاد لخته خون شایعترین علائم‌اند که نشان دهنده وجود مشکلی در اختلالات سیستم انعقادی است.

علائم کمبود ویتامین K

• خون ریزی
• کبودی ( در این حالت کبودی بسیار سریعتر از حد طبیعی ایجاد می‌شود).

بیماران مبتلا به بیماری کبد ممکن است علائم زیر را تجربه کنند:

• زردی پوست
• درد در قسمت فوقانی شکم
• تورم شکم
• حالت تهوع
• استفراغ
• احساس ناخوشی
• گیجی
• خواب آلودگی

بیمارانی که دچار انعقاد داخل عروقی می‌شوند، ممکن است علائم زیر را مشاهده کنند:

• خون ریزی
• ایجاد لخته خون به صورت دائم
• کبودی
• افت فشار خون

خونریزی، متداول‌ترین علامت ایجاد لخته خون ناشی از داروهای ضد انعقادی است. با این حال، در موارد نادر در نتیجه این اختلال امکان دارد لخته خون ایجاد شود و بیماران موارد زیر را در اطراف منطقه آسیب دیده مشاهده کنند:

• سرخی
• آسیب بافت به دلیل محدود شدن یا مسدود شدن جریان خون
• تورم

بیمارانی که به دلیل اختلال در سیستم انعقادی سکته کرده‌اند ممکن است علائم سکته مغزی “کلاسیک” از جمله:

• بی حسی یا ضعف ناگهانی صورت، بازو یا پا به ویژه در یک طرف بدن
• گیجی ناگهانی
• مشکل ناگهانی در صحبت کردن
• مشکل ناگهانی در راه رفتن
• سرگیجه ناگهانی
• از دست دادن تعادل یا هماهنگی بدن
• سردرد ناگهانی و شدید بدون علت مشخص
• مشکل ناگهانی دیدن در یک یا هر دو چشم