زوال عقل عروقی (Vascular dementia)، بعد از بیماری آلزایمر رایج ترین نوع زوال عقل است. این بیماری غالباً بر حافظه، استدلال و سایر فرآیندهای فکری تأثیر می گذارد.
اقدامات درمانی ممکن است باعث کندی پیشرفت این بیماری شود یا گاهی اوقات از پیشرفت آن جلوگیری کند.
در این مقاله علل، علائم و روش های تشخیص زوال عقل عروقی و همچنین برخی از گزینه های درمانی مورد بحث قرار می‌گیرد.
زوال عقل عروقی چیست؟
زوال عقل عروقی هنگامی رخ می دهد که جریان خون به مغز محدود شده و به سلول های مغزی آسیب برساند. بدون جریان خون تازه کافی به مغز، سلول ها آسیب می بینند یا می میرند. روند ترمیم در این سلول ها کند است و بدن همیشه نمی تواند آنها را جایگزین کند.
علائم ممکن است به طور ناگهانی مانند بعد از سکته مغزی یا رویداد ایسکمیک رخ دهد. در موارد دیگر، آسیب سلول با گذشت زمان افزایش می یابد. در این صورت، علائم به تدریج بدتر می شوند.
اثرات زوال عقل عروقی ممکن است از خفیف تا شدید باشد. این علائم می تواند کیفیت زندگی فرد را بسیار تحت تأثیر قرار داده و بر توانایی او برای زندگی مستقل تأثیر بگذارد.
علل و عوامل خطر
علت زوال عقل عروقی کمبود جریان خون در مغز است. چند وضعیت مختلف وجود دارد که ممکن است به تدریج یا بلافاصله باعث ایجاد این محدودیت شوند:
سکته
سکته مغزی زمانی رخ می‌دهد که رگ خونی منتهی به مغز منفجر شود یا توسط لخته مسدود گردد. سکته مغزی می تواند تأثیرات زیادی بر بدن بگذارد، یکی از آنها ایجاد زوال عقل عروقی است.
رگهای خونی آسیب دیده یا باریک
رگهای خونی آسیب دیده یا باریک که به مغز منتهی می شوند نیز ممکن است باعث زوال عقل عروقی شوند. به همین دلیل، شرایطی که به مرور رگ های خونی در آن آسیب می بیند یا باعث تنگ شدن آنها می شود، ممکن است خطر زوال عقل عروقی را نیز افزایش دهند.
سایر عوامل خطر
با افزایش سن فرد، خطر زوال عقل عروقی بیشتر می شود. در حقیقت، این بیماری تقریباً یک سوم افراد بالای 70 سال را تحت تأثیر قرار می دهد.
همچنین تعدادی از عوامل و شرایط دیگر ممکن است خطر آسیب عروق خونی و زوال عقل عروقی را افزایش دهند، از جمله:
- سیگار کشیدن
- چاقی
- ریتم غیر طبیعی قلب
- کلسترول بالا
- فشار خون بالا
- تصلب شرایین
- دیابت
- سابقه حمله قلبی یا سکته مغزی
علائم
اثرات زوال عقل عروقی بسته به جایی که جریان خون در مغز محدودتر باشد، از فردی به فرد دیگر متفاوت است. برخی از علائم احتمالی زوال عقل عروقی عبارتند از:
- مشکل در تمرکز
- سردرگمی عمومی
- سردرد ناگهانی یا بی حسی یا فلج در یک طرف صورت یا بدن، که نشانه های سکته مغزی است
- مشکل توجه کردن
- مشکل در تجزیه و تحلیل مشکلات یا موقعیت ها
- مشکل در تصمیم گیری
- تحریک
- افسردگی یا تغییرات خلقی
- تغییر شخصیت
در برخی موارد، مانند زمانی که علائم به دنبال سکته مغزی ظاهر می شوند، ممکن است به راحتی بتوان علت را تشخیص داد. در این موارد، پزشک ممکن است علائم را “زوال عقل پس از سکته مغزی” بنامد.
اما در موارد دیگر، علائم با گذشت زمان به آرامی ظاهر می شوند و ممکن است بلافاصله برای فرد آشکار نشوند.
تشخیص
هیچ آزمایش واحدی برای تعیین اینکه آیا شخصی به زوال عقل عروقی مبتلا است یا خیر وجود ندارد. به صورت کلی، پزشک معاینه بدنی انجام داده و در مورد سابقه پزشکی و علائم شخص سؤال خواهد کرد.
همچنین ممکن است آزمایش‌هایی را برای رد سایر علل احتمالی علائم انجام دهد، از جمله:
آزمایش‌های عصبی شناختی
یک پزشک احتمالاً آزمایش‌های عصبی شناختی را برای بررسی توانایی های ذهنی فرد (مانند موارد زیر) انجام دهد:
- استدلال
- حافظه
- حل مسئله
- داوری
- برنامه ریزی
این آزمایش‌ها به پزشکان کمک می کنند بین انواع زوال عقل تفاوت قائل شوند. به عنوان مثال، موسسه ملی پیری خاطرنشان می کند که از دست دادن حافظه بیشتر در بیماری آلزایمر دیده می شود، در حالی که مسائل مربوط به سازمان، حل مشکلات و توجه ممکن است به زوال عقل عروقی مرتبط باشد.
آزمایش خون
پزشکان ممکن است برای بررسی شاخص های سلامتی که در سابقه پزشکی اخیر فرد مشخص نیست، نیاز به انجام آزمایش داشته باشند. این آزمایش‌ها ممکن است برای بررسی سطح کلسترول یا قند خون باشد.
آنها همچنین ممکن است چند اضافی آزمایش برای کمک به رد سایر مواردی که ممکن است علائم مشابه ایجاد کنند، مانند کمبود ویتامین، کم خونی و اختلالات تیروئید، انجام دهند.
تصویربرداری
تصویربرداری از مغز می تواند به پزشکان کمک کند تا هر گونه آسیب دیدگی یا تغییر در مغز مانند تأثیر ضربه ناشی از سکته مغزی را پیدا کنند.
بخشهای زیر برخی موارد تصویربرداری را که پزشک ممکن است برای تشخیص زوال عقل عروقی استفاده کند، توصیف می کنند.
اسکن MRI
در اسکن MRI از امواج رادیویی و یک میدان مغناطیسی برای تولید تصاویر بسیار دقیق از مغز استفاده می شود. این اسکن می تواند به پزشکان کمک کند تا تغییرات مغز را به دلیل سکته های مغزی، حملات ایسکمیک گذرا یا سایر مشکلات رگ های خونی ثبت کنند.
سی تی اسکن
پزشک همچنین ممکن است سی تی اسکن را برای نشان دادن تغییرات قابل مشاهده در مغز یا عروق خونی توصیه کند. سی تی اسکن تصاویر اشعه ایکس را از زوایای مختلف گرفته و برای ساخت یک تصویر سه بعدی کامپایل می کند.
اسکن اولتراسوند
همچنین ممکن است پزشک برای بررسی عروق کاروتید، که شریانهای اصلی منتهی به مغز هستند، اسکن اولتراسوند را توصیه کند. در اسکن های اولتراسوند از فرکانس های بالا برای گرفتن عکس از بافت های نرم بدن مانند عروق استفاده می شود.
آزمایش‌های دیگر
پزشکان همچنین احتمالاً با آزمایش فاکتورهایی زیر در شخص، علائم آسیب عصبی را بررسی می کنند:
- تعادل و هماهنگی
- حس لامسه
- رفلکس
- تونوس و قدرت عضلانی، از جمله مقایسه یک طرف بدن با طرف دیگر برای تعیین هر گونه تغییر
درمان
در حال حاضر هیچ درمانی برای زوال عقل عروقی وجود ندارد، زیرا راهی برای برگشت آسیب به مغز وجود ندارد. با این حال، ممکن است با کنترل برخی از عوامل خطر، بتوان سرعت پیشرفت بیماری را متوقف کرد.
یک برنامه درمانی معمول برای این بیماری شامل اقدامات لازم برای مدیریت وضعیت و کنترل سایر عوامل خطر است.
پزشکان برای تهیه یک برنامه درمانی فردی با فرد و خانواده آنها همکاری خواهند کرد.
درمان به طور کلی شامل دارو یا روش های درمانی برای درمان بیماری های قلبی عروقی است که ممکن است به کاهش خطر سکته مغزی یا سایر موارد ایسکمیک کمک کند. داروها می توانند به مدیریت برخی از علائم، از جمله مشکلات حافظه کمک کنند.
مراقبت
پزشکان اغلب توصیه می کنند که فرد برای مراقبت از سلامتی خود و کاهش عوامل خطر زوال عقل عروقی گام بردارد. مراقبت در منزل و اقدامات پیشگیرانه هنوز هم مفید است، حتی اگر شخصی قبلاً به زوال عقل عروقی مبتلا باشد.
برخی از نکات مربوط به مدیریت این بیماری عبارتند از:
- ورزش منظم
- حفظ وزن سالم
- داشتن یک رژیم غذایی سالم
- حفظ فشار خون سالم
- کاهش کلسترول
- ترک سیگار
- عدم مصرف الکل
- کنترل یا جلوگیری از دیابت
- کاهش سطح استرس
وضعیت آینده بیمار
وضعیت آینده بیمار با توجه به عوامل مختلفی از جمله چگونگی پایبندی فرد به برنامه درمانی و سایر نکات مراقبت در منزل که پزشک ارائه می دهد، متفاوت خواهد بود.
زوال عقل عروقی به طور کلی و زوال عقل عروقی به دنبال سکته مغزی می تواند طول عمر مورد انتظار را کاهش دهد. این مسئله برای هر شخص متفاوت است. افراد می توانند از پزشک خود در مورد چشم انداز شرایط فردی خود بپرسند.
اقدامات درمانی و پیشگیری می تواند طول عمر و کیفیت زندگی فرد را افزایش دهد.
جمع بندی
زوال عقل عروقی به آسیب مغزی در اثر محدود شدن جریان خون اشاره دارد. این آسیب ممکن است پس از سکته مغزی یا با مروز زمان رخ دهد.
اگرچه هیچ درمان کامل برای این بیماری وجود ندارد، اما می‌توان سرعت پیشرفت آن را کاهش داده یا متوقف کرد.
درمان مناسب شامل کنترل عوامل خطر فردی بوسیلۀ روش های درمانی و ایجاد تغییر در سبک زندگی است. با این کار ممکن است کیفیت زندگی و امید به زندگی افراد مبتلا به طور قابل توجهی بهبود یابد.
