کمبود هورمون رشد چیست؟
کمبود هورمون رشد (GHD) زمانی اتفاق می افتد که غده هیپوفیز به اندازه کافی هورمون رشد تولید نکند. این بیماری بیشتر از بزرگسالان روی کودکان تأثیر می‌گذارد.
غده هیپوفیز یک غده کوچک به اندازه یک نخود است. در پایه جمجمه قرار دارد و هشت هورمون ترشح می کند. برخی از این هورمون ها فعالیت تیروئید و دمای بدن را کنترل می کنند.
کمبود هورمون رشد تقریباً از هر 7000 تولد 1 بار رخ می دهد. این بیماری همچنین علامت چند بیماری ژنتیکی از جمله سندرم پرادر-ویلی است.
ممکن است نگران باشید که کودک شما از استانداردهای رشد قد و وزن برخوردار نیست. اما اگر GHD باشد، مهم است که بدانید قابل درمان است. کودکانی که زود تشخیص داده می شوند اغلب به خوبی بهبود می یابند. در صورت عدم درمان می تواند منجر به قد کوتاه تر از متوسط و تاخیر در بلوغ شود.
بدن شما بعد از پایان بلوغ هنوز به هورمون رشد احتیاج دارد. هنگامی که در بزرگسالی به سر می برید، هورمون رشد ساختار بدن و متابولیسم شما را حفظ می‌کند. بزرگسالان نیز می توانند به GHD مبتلا شوند، اما در بزرگسالان به اندازه کودکان رایج نیست.
چه عواملی باعث کمبود هورمون رشد می شوند؟
GHD که در بدو تولد وجود ندارد ممکن است توسط تومور در مغز ایجاد شود. این تومورها به طور معمول در محل غده هیپوفیز یا منطقه هیپوتالاموس مجاور مغز قرار دارند.
در کودکان و بزرگسالان، صدمات جدی به سر، عفونت ها و پرتودرمانی ها نیز می توانند باعث GHD شوند. این نوع، کمبود هورمون رشد اکتسابی (AGHD) نامیده می شود.
بیشتر موارد GHD ایدیوپاتیک است، به این معنی که هنوز هیچ علتی پیدا نشده است.
علائم کمبود هورمون رشد
کودکان مبتلا به GHD کوتاه تر از همسالان خود هستند و چهره ای گردتر و جوان تر دارند. آنها همچنین ممکن است “چربی کودک” در اطراف شکم داشته باشند، حتی اگر نسبت بدن آنها متوسط باشد.
اگر GHD بعداً در زندگی کودک ایجاد شود، مانند آسیب مغزی یا تومور، علامت اصلی آن تأخیر در بلوغ است. در برخی موارد، رشد جنسی متوقف می شود.
بسیاری از نوجوانان مبتلا به GHD به دلیل تأخیر در رشد، از جمله کوتاهی قد یا سرعت کم بلوغ، اعتماد به نفس کمی دارند. به عنوان مثال، زنان جوان ممکن است صاحب پستان نشوند و صدای مردان جوان با همان سرعت همسالان خود تغییر نکند.
کاهش قدرت استخوان یکی دیگر از علائم AGHD است. این امر ممکن است به شکستگی های مکرر (به خصوص در بزرگسالان مسن) منجر شود.
افرادی که سطح هورمون رشد کمی دارند، ممکن است احساس خستگی و کمبود قدرت داشته باشند. آنها ممکن است حساسیت به دمای گرم یا سرد را تجربه کنند.
مبتلایان به GHD ممکن است تأثیرات روانشناختی خاصی را تجربه کنند، از جمله:
افسردگی
عدم تمرکز
حافظه ضعیف
حملات اضطرابی یا پریشانی عاطفی
بزرگسالان مبتلا به AGHD معمولاً مقادیر زیادی چربی در خون و کلسترول بالا دارند. این مسئله به دلیل رژیم غذایی نامناسب نیست، بلکه به دلیل تغییر در متابولیسم بدن ناشی از سطح پایین هورمون رشد است. بزرگسالان مبتلا به AGHD بیشتر در معرض خطر دیابت و بیماری های قلبی هستند.
کمبود هورمون رشد چگونه تشخیص داده می شود؟
اگر کودک شما از نظر قد و وزن با هم مطابقت نداشته باشد، پزشک علائم GHD را جستجو می کند. پزشک هنگام نزدیک شدن به بلوغ و همچنین نرخ رشد فرزندان دیگر از شما در مورد میزان رشد فرزندتان سؤال می کند. اگر به GHD مشکوک باشد، تعدادی آزمایش می تواند تشخیص را تأیید کند.
سطح هورمون رشد شما در طول شبانه روز به طور گسترده ای در نوسان است (تغییر روزانه). آزمایش خون با نتیجه کمتر از حد نرمال به خودی خود دلیل کافی برای تشخیص نیست.
یک آزمایش خون می تواند سطح پروتئین هایی را که نشانگر عملکرد هورمون رشد هستند اندازه گیری کند با این تفاوت که این پروتئین ها بسیار پایدارتر هستند. این پروتئین ها عبارتند از:
- فاکتور رشد شبه انسولین 1 (IGF-1)
- پروتئین اتصال دهنده مربوط به فاکتور رشد شبه انسولین 3 (IGFPB-3)
اگر آزمایش های غربالگری نشان می دهد که کمبود GH دارید، ممکن است پزشک شما یک آزمایش تحریک GH نیز انجام دهد.
صفحات رشد، بافت در حال رشد در انتهای هر یک از استخوان های بازو و پا است. صفحات رشد پس از اتمام کار با هم ترکیب می شوند. اشعه ایکس دست کودک شما می تواند میزان رشد استخوان وی را نشان دهد.
اگر سن استخوان کودک کمتر از سن تقویمی او باشد، این مسئله ممکن است به دلیل GHD باشد.
اگر پزشک شما به وجود تومور یا آسیب دیگری در غده هیپوفیز مشکوک باشد، با اسکن تصویربرداری MRI می توان نگاهی دقیق به مغز داشت. سطح هورمون رشد اغلب در بزرگسالانی غربال می شود که سابقه اختلالات هیپوفیز، آسیب مغزی یا نیاز به جراحی مغز دارند.
آزمایش می تواند تعیین کند که آیا شرایط هیپوفیز از بدو تولد وجود داشته است یا در اثر آسیب یا تومور ایجاد شده است.
کمبود هورمون رشد چگونه درمان می شود؟
از اواسط دهه 1980، هورمونهای رشد مصنوعی با موفقیت زیادی برای معالجه کودکان و بزرگسالان مورد استفاده قرار گرفتند. قبل از هورمون های رشد مصنوعی، از هورمون های رشد طبیعی جسد انسان برای درمان استفاده می شد.
هورمون رشد به طور معمول با تزریق در بافتهای چربی بدن؛ مانند پشت بازوها، رانها یا باسن، تجویز می شود. این تزریق به عنوان درمان روزانه بسیار موثر است.
عوارض جانبی به طور کلی جزئی هستند، اما ممکن است شامل موارد زیر باشند:
- قرمزی در محل تزریق
- سردرد
- درد لگن
- انحنای ستون فقرات (اسکولیوز)
در موارد نادر، تزریق طولانی مدت هورمون رشد ممکن است به بروز دیابت کمک کند، به ویژه در افرادی که سابقه خانوادگی آن بیماری را دارند.
درمان طولانی مدت
کودکان مبتلا به GHD مادرزادی غالباً تا زمان بلوغ تحت درمان با هورمون رشد قرار می گیرند. اغلب، کودکانی که در جوانی هورمون رشد کمی دارند، به طور طبیعی با ورود به بزرگسالی، تولید کافی را شروع می کنند.
با این حال، برخی از آنها در طول زندگی خود تحت درمان هستند. پزشک شما می تواند با نظارت بر سطح هورمون در خون، نیاز به تزریق مداوم را تشخیص دهد.
کلام آخر
اگر مشکوک به کمبود هورمون رشد در خود یا فرزندتان هستید با پزشک خود مشورت کنید.
بسیاری از افراد به درمان، بسیار خوب پاسخ می دهند. هرچه درمان را زودتر شروع کنید، نتایج بهتری خواهید داشت.
