سکته مغزی؛ اگر خون‌رسانی به قسمتی از مغز دچار اختلال شده و متوقف گردد، این قسمت از مغز دیگر نمی‌تواند عملکرد طبیعی خود را داشته باشد، این وضعیت را اصطلاحاً سکته مغزی می‌نامند. علت می‌تواند به خاطر مواردی مانند بسته شدن یا پاره شدن یکی از رگ‌های خون رسان مغز ایجاد شود.
تغییری در عملکرد مغز است که معمولاً حاد بوده و به دلیل آسیب دیدن یا کشته شدن سلولهای مغز رخ می‌دهد. تغییرات صورت گرفته باعث ایجاد دگرگونی‌‌هایی در عملکرد نرمال فرد می‌شوند.
برای مثال، ممکن است فرد دیگر نتواند حرف بزند یا دست یا پای خود را حرکت دهد. سکته مغزی عمدتاً به دلیل کاهش یا توقف جریان خون‌رسانی به سلولهای مغز رخ می‌دهند. گاهی اوقات به سکته مغزی، حمله مغزی یا حادثه قلبی عروقی (CVA) هم گفته می‌شود.
این نوع سکته خیلی شبیه به حمله قلبی است، تنها تفاوت آن این است که در مغز اتفاق می‌افتد. ضربه مغزی یا سکته مغزی همانند حمله قلبی یک فوریت پزشکی است.
علائم:
- بی حسی یا ضعف ناگهانی به ویژه در یک سمت بدن
- تغییر ناگهانی در دید یک یا هر دو چشم
- مشکل در بلع
- سردرد ناگهانی و شدید با علت ناشناخته
- مشکلات ناگهانی در راه رفتن، تعادل و سرگیجه
- سردرگمی، مشکل در صحبت کردن یا درک دیگران
- برهم خوردن تعادل بدن به طور ناگهانی که احتمالا با حالت تهوع، استفراغ، تب وسکسکه همراه است.
علل ایجاد سکته مغزی
دو علت عمده برای ایجاد سکته مغزی وجود دارد. در حالت اول یکی از شریان‌های مغز مسدود می‌شود که به آن ایسکمیک می‌گوییم. در حالت دوم، یکی از شریان‌های مغز دچار پارگی شده و یا خون از آن نشت می‌کند که به آن ناشی از خونریزی گفته می‌شود.
بعضی از بیماران ممکن است دچار اختلال موقت خون‌رسانی به مغز شوند که به حمله ایسکمیک گذرا معروف است. این حالت باعث ایجاد علائم طولانی مدت نخواهد شد.
ناشی از قطع جریان خون یا ایسکمیک
این نوع سکته مغزی شایع‌ترین نوع سکته مغزی است و هنگامی ایجاد می‌شود که عروق خونی مغز تنگ یا بسته می‌شوند. این امر باعث کاهش قابل ملاحظه جریان خون شده که به آن ایسکمی می‌گوییم.
بسته شدن یا تنگ شدن عروق خونی به علت تجمع چربی در جداره عروق ایجاد می‌شود. لخته‌های خون در جریان خون حرکت کرده و در محلی که عروق دچار تنگی شده‌اند، باعث انسداد می‌شوند.
سکته مغزی ناشی از خونریزی هنگامی اتفاق می‌افتد که یکی از عروق مغزی دچار پارگی شده و یا خون از آن نشت کند. خونریزی مغزی در شرایط مختلفی که مغز را تحت تاثیر قرار می‌دهند، اتفاق می‌افتد.
شرایطی که با خونریزی در ارتباط هستند، عبارتند از:
- فشار خون بالای کنترل‌نشده
- استفاده بیش از حد از داروهای ضد انعقاد
- نقص‌های مادرزادی عروق مغزی، مانند آنوریسم
- ضربه مغزی مانند ضربه‌های ناشی از تصادف اتومبیل
- تجمع غیرطبیعی پروتئین‌ها در جداره رگ‌های مغزی که باعث ضعف دیواره عروق مغز می‌شود
حمله‌های ایسکمیک گذرای مغز (TIA)
حمله‌های ایسکمیک گذرای مغز که بعضا به آن استروک کوچک نیز گفته می‌شود، به ایجاد یک سری علائم گذرا اطلاق می‌شود که مشابه علائم سکته مغزی هستند. حمله‌های ایسکمیک مغزی گذرا باعث ایجاد علائم دائمی نمی‌شوند. این علائم به علت کاهش موقت خون‌رسانی به یکی از قسمت‌های مغز اتفاق می‌افتند و ممکن است حتی به کوتاهی ۵ دقیقه بروز کنند.
این نوع حمله‌ها نیز مانند استروک ناشی از قطع جریان خون، به دلیل اختلال گذرا در خون رسانی به قسمتی از مغز اتفاق می‌افتند.
اگر علائم سکته مغزی را مشاهده کردیم، حتی اگر موقت بوده و به‌طور کامل از بین رفته باشند، لازم است به پزشک مراجعه کنیم تا مراقبت‌های لازم پزشکی برای ما در نظر گرفته شود.
عوامل خطر زای ابتلا به سکته مغزی
عوامل متعددی می‌توانند خطر ابتلا به سکته مغزی را افزایش دهند. عوامل خطرزای قابل درمان برای استروک عبارتند از:
عوامل خطرزای مربوط به سبک زندگی
- افزایش وزن یا چاقی
- بی‌تحرکی
- مصرف بیش از حد الکل
- مصرف مواد مخدر مانند کوکائین و متامفتامین
عوامل خطرزای طبی
- پرفشاری خون
- استعمال فعال یا غیرفعال دخانیات
- کلسترول بالا
- دیابت
- آپنه خواب انسدادی (توضیحات آن را در ادامه باهم می‌خوانیم.)
- بیماری‌های قلبی-عروقی مانند نارسایی قلب، عفونت‌های قلب یا آریتمی قلبی
- سابقه سکته مغزی در خانواده
سایر عوامل مرتبط با ریسک بالا
- سن: افراد بالای 55 سال ریسک بیشتری نسبت به افراد جوان‌تر دارند
- جنسیت: مردها ریسک بیشتری دارند. خانم‌ها معمولا در سنین بالاتر دچار سکته مغزی می‌شوند، ولی احتمال مرگ و میر در خانم‌ها بیشتر از آقایان است.
- هورمون‌ها: استفاده از قرص‌های ضد بارداری یا هورمون‌های حاوی استروژن، ریسک سکته مغزی را بالا می‌برند.
از متداول ترین مشکلات در نتیجه استروک می توان به موارد ذیل اشاره کرد:
- بی حسی
- از کار افتادن دست و پا
- از بین رفتن توانایی راه رفتن
- ناتوانی در بلع غذا
- ناتوانی در سخن گفتن
مشکلات می توانند دائمی و ماندگار باشند اما با اتخاذ روش های درمانی مناسب می توان بسیاری از توانایی های فرد را به وی بازگرداند.
انواع راه‌ها و روش‌های درمان استروک
روش‌های درمان سکته مغزی به نوع سکته و این که برای مثال کدام بخش از مغز صدمه دیده است و دلیل سکته مغزی چه بوده است بستگی دارد.
تمرینات ورزشی
ممکن است نیاز باشد که از طریق انجام تمرینات ورزشی که برای کمک به افزایش هماهنگی و قدرت بدنی شما طراحی شده‌اند، مهارت‌های حرکتی‌تان را تقویت کنید.
اغلب از آموزش قابلیت‌های حرکتی نیز استفاده می‌شود تا شما را قادر سازد که در حین راه رفتن از عصا یا واکر استفاده کنید. همچنین ممکن است از محدودیت درمانی هم بهره گرفته شود، چون در این روش استفاده از اندام‌های درگیر نشده محدود می‌شود تا بتوانید بر روی بهبود عملکرد اندام‌های درگیر عوارض سکته کار کنید.
هنگامی که می‌خواهید گرفتگی عضلاتتان را کاهش دهید، می‌توانید از متد درمان دامنه حرکتی و تمرینات ورزشی استفاده کنید. گاهی اوقات نیز بیماران می‌توانند از فعالیت‌هایی که با کمک دستگاه‌های پیشرفته انجام می‌شوند بهره بگیرند.
دارو برای درمان سکته مغزی
استروک اکثر اوقات با دارو درمان می‌شود. نقش اصلی این داروها جلوگیری از تشکیل لخته‌های خونی و از بین بردن این لخته‌ها، پایین آوردن فشار خون و کاهش میزان کلسترول است.
ضرورت جراحی برای درمان سکته مغزی خونریزی دهنده
در صورت ورم کردن مغز، انجام عمل جراحی برای از بین بردن ورم و کاهش احتمال خونریزی مجدد در سکته‌های خونریزی دهنده ضرورت می‌یابد.
از آنجایی که مغز نمی‌تواند سلولهای جدیدی را جهت جایگزینی سلولهای آسیب دیده تولید کند، بهبود بیمار به توانایی مغز در سازمان‌دهی سلولهای سالم و جبران سلولهای از دست رفته بستگی دارد، این توانایی را در اصطلاح نوروپلاستی‌سیتی گویند.
فیزیوتراپی بیماران سکته مغزی
فیزیوتراپی استروک با ارائه راهنمایی‌های کاربردی و تخصصی به یاری بیمار می‌آید. متخصصین فیزیوتراپی غالباً در تعامل با دیگر اعضاء گروه درمان سکته مغزی نهایت تلاش خود را جهت رفع عوارض ناشی از به کار می‌بندد.
بیمار باید پس از دریافت درمان‌های اولیه هر چه زودتر انجام یک برنامه درمانی توانبخشی را تحت نظر یک فیزیوتراپ آغاز کند. معمولا در صورتی که بیمار از نظر وضعیت بالینی ثبات داشته باشد، پزشک ظرف ۴۸ ساعت پس از بروز سکته مغزی او را به یک فیزیوتراپ ارجاع می‌دهد.
