گلوکز چیست؟
ممکن است گلوکز را با نام قند خون بشناسید. گلوکز کلیدی برای حفظ مکانیسم های بدن در نظمی ایده آل است. وقتی سطح گلوکز ما بهینه باشد، اغلب مورد توجه قرار نمی گیرد. اما وقتی از مرزهای توصیه شده دور شود، متوجه تأثیر ناسالم آن بر عملکرد طبیعی بدن خواهید شد.
گلوکز ساده ترین کربوهیدرات و از نوع مونوساکارید است. این بدان معنی است که یک واحد قند دارد. از مونوساکاریدهای دیگر می توان به فروکتوز، گالاکتوز و ریبوز اشاره کرد.
همراه با چربی، گلوکز یکی از منابع سوخت مورد علاقه بدن به صورت کربوهیدرات است. بدن انسان از نان، میوه ها، سبزیجات و محصولات لبنی گلوکز دریافت می کنند. بدن برای ایجاد انرژی که به زنده ماندن کمک می کند، به غذا نیاز دارد.
با اینکه گلوکز بسیار مهم محسوب می شود، بهتر است مقدار آن در حد متوسط باشد. سطح گلوکز ناسالم یا خارج از کنترل می تواند اثرات دائمی و جدی داشته باشد.
چگونه بدن آن را پردازش می کند؟
بدن ما به طور ایده آل چند بار در روز گلوکز را پردازش می کند.
وقتی غذا می خوریم، بدن ما بلافاصله برای پردازش گلوکز شروع به کار می کند. آنزیم ها با کمک لوزالمعده روند تجزیه را شروع می کنند. لوزالمعده که هورمونهایی از جمله انسولین تولید می کند، بخشی جدایی ناپذیر در نحوه برخورد بدن با گلوکز است. هنگام غذا خوردن، بدن به لوزالمعده را هشدار می دهد که برای مقابله با افزایش سطح قند خون، نیاز به ترشح انسولین دارد.
یکی از راه های بروز دیابت زمانی است که لوزالمعده انسولین را به شکلی که باید تولید نمی کند. در این حالت، بدن برای پردازش و تنظیم‌گلوکز به کمک خارجی (تزریق انسولین) نیاز دارد. یکی دیگر از دلایل دیابت مقاومت به انسولین است، جایی که کبد انسولین موجود در بدن را تشخیص نمی دهد و به تولید مقادیر نامناسب گلوکز ادامه می دهد. کبد عضوی مهم برای کنترل قند است، زیرا به ذخیره گلوکز کمک می کند و در صورت لزوم آن را ایجاد می کند.
نحوه آزمایش سطح گلوکز
آزمایش سطح‌گلوکز به ویژه برای افراد دیابتی بسیار مهم است. اکثر افراد مبتلا به این بیماری به عنوان بخشی از برنامه روزمره، قند خون خود را چک می کنند.
یکی از رایج ترین روش های آزمایش گلوکز در خانه، آزمایش خونی بسیار ساده است. در این آزمایش با استفاده از یک سوزن کوچک به نام لانست، نقطه ای در انگشت ایجاد می شود و قطره ای از خون آن روی نوار آزمایش قرار می گیرد. این نوار روی یک سنجنده قرار می گیرد، که سطح قند خون را اندازه گیری می کند و معمولاً در کمتر از 20 ثانیه اطلاعات را نمایش می دهد.
سطح طبیعی آن چقدر است؟
حفظ سطح گلوکز در محدوده نرمال، نقش مهمی در عملکرد موثر و سالم بدن دارد. افرادی که دیابت دارند باید توجه ویژه ای به سطح گلوکز خود داشته باشند. قبل از غذا خوردن، محدوده سالم 90 تا 130 میلی گرم در دسی لیتر است. بعد از یک یا دو ساعت باید کمتر از 180 میلی گرم در دسی لیتر باشد.
دلایل مختلفی وجود دارد که می تواند سطح قند خون را افزایش دهد. برخی از عوامل محرک عبارتند از:
- یک وعده غذایی سنگین
- استرس
- بیماری دیگر
- عدم فعالیت بدنی
- فراموشی مصرف داروهای دیابت
اگر سطح گلوگز شما خیلی زیاد یا خیلی کم است چه کاری باید انجام دهید؟
در شرایطی که سطح‌گلوکز شما خیلی زیاد است، انسولین به پایین آمدن آن کمک می کند. برای افراد دیابتی، قند خون بیش از حد بالا، نشانه آن است که ممکن است نیاز به انسولین مصنوعی داشته باشند. در شرایط کمتر جدی، فعالیت بدنی می تواند به کاهش سطح گلوکز کمک کند.
وقتی سطح‌گلوکز به زیر 70 میلی گرم در دسی لیتر برود، بسیار کم در نظر گرفته می شود. این وضعیت به نام هایپوگلیسمی نیز شناخته می شود و احتمال دارد بسیار جدی باشد. هنگامی که افراد دیابتی از داروهای خود چشم پوشی می کنند، کاهش قند خون می تواند رخ دهد. همچنین ممکن است در مواردی رخ دهد که افراد کمتر از حد معمول غذا می خورند و بیش از حد ورزش می کنند. خوردن یک وعده غذایی یا نوشیدن آب می تواند به افزایش سطح‌گلوکز کمک کند. افراد مبتلا به دیابت نیز اغلب قرص های گلوکز مصرف می کنند که می توان آنها بدون نسخه از داروخانه را تهیه کرد.
ممکن است قند خون پایین منجر به از دست دادن هوشیاری شود. اگر این اتفاق افتاد، مهم است که به دنبال مراقبت های پزشکی باشید.
چه اتفاقی می افتد اگر سطح گلوکز کنترل نشود؟
عواقب طولانی مدت برای سطح کنترل نشده گلوکز وجود دارد. این مسئله می تواند به شرایط مختلفی منجر شود، از جمله:
- نوروپاتی
- بیماری قلبی
- نابینایی
- عفونت های پوستی
- مشکلات در مفاصل و اندام ها، به ویژه پا
- کم آبی شدید
- کما
عوارض جدی تر شامل کتواسیدوز دیابتی و سندرم هیپراسمولار قند خون می شود که هر دو بیماری با دیابت مرتبط است. افرادی که نگران ابتلا به دیابت هستند باید فوراً به پزشک مراجعه کنند.
جمع بندی
مانند بسیاری از بیماری ها، مقابله با مشکلات گلوکز قبل از پیشرفته شدن، راحت تر است. سطح‌گلوکز سالم نقش مهمی در عملکرد بدن در بهترین حالت خود دارد. برای این منظور، خوردن یک رژیم غذایی سالم و کامل همراه با ورزش ضروری است.
برای برخی از افراد، این هم کافی نیست. افراد دیابتی در حفظ سطح سالم و سازگار گلوکز مشکل دارند. یک دوره درمان می تواند به آنها کمک کند. افراد دیابتی همچنین باید سطح گلوکز خود را به دقت کنترل کنند، زیرا دیابت خطر ابتلا به بیماری ها و عوارض مربوط به گلوکز را افزایش می دهد.
