عوارض گیاهان دارویی

عوارض گیاهان دارویی؛ هرگز نمی‌توان این موضوع را انکار کرد که ترکیبات گیاهی بسیاری وجود دارند که کاربردهای زیادی برای ما دارند، اما این را هم در نظر داشته باشید که همین گیاهان اگر در جای مناسب و یا به مقدار مناسب استفاده نشوند، می‌توانند برای شما مشکل ساز شوند.

پیشگیری  نه درمان

گیاهان دارویی بیش از آنکه درمان‌کننده بیماری‌ها باشند، باید برای پیشگیری از بیماری‌ها مورد استفاده قرار بگیرند. یعنی در تغذیه روزانه، آشپزی و حتی انتخاب نوشیدنی‌هایتان جایی برای آنها درنظر بگیرید. این سنتی است که قدیمی‌های ما هم آن را رعایت می‌کردند و با نوشیدن جوشانده‌ها و دمنوش‌ها، شربت‌ها و عرقیات سعی در اصلاح تغذیه و مزاجشان داشتند. اما اگر به هر دلیلی دچار بیماری خاصی شده‌اید و می‌خواهید از گیاهان دارویی برای درمان آن استفاده کنید، باید این کار را زیرنظر یک پزشک متخصص طب سنتی انجام دهید. پزشک با درنظر‌گیری سن و سال، جنسیت، بیماری‌های زمینه‌ای، شدت بیماری شما و داروهایی که مصرف می‌کنید، گیاه مناسب و میزان استفاده از آن را برای شما تجویز می‌کند.

نکاتی که پیش از استفاده از گیاهان دارویی باید بدانید

• ممکن است در صورت مصرف داروهای گیاهی، همزمان با داروهای دیگر دچار مشکل شوید؛ مشکل عمده بسیاری از افراد این است که تصور می‌کنند گیاهان دارویی با داروهای شیمیایی هیچ مشکلی را ایجاد نمی‌کنند. در صورتی که ترکیبات گیاهی با افزایش و یا کاهش غلظت داروی مورد نظر می‌تواند فرد را دچار عارضه کند.
• ممکن است واکنش بد و یا عوارض جانبی را با گیاهان دارویی تجربه کنید.
• شواهد اثربخشی گیاهان دارویی عموماً بسیار محدود است. اگرچه بعضی از مردم آنها را کمک کننده می‌بینند اما در بسیاری از موارد استفاده آنها بر مبنای روش‌های سنتی است تا تحقیقات علمی

افرادی که نباید از گیاهان دارویی استفاده کنند

• افرادی که از داروهای دیگری هم استفاده می‌کنند.
• افرادی  که به بیماری‌های جدی مبتلا هستند، مانند: مشکلات کبدی یا کلیوی.
• افرادی که عمل جراحی را در پیش رو دارند.
• زنان باردار و شیرده
• افراد مسن
• کودکان، به این نکته توجه کنید که گیاهان دارویی و یا داروهای مرسوم باید دور از دسترس اطفال نگهداری شوند.

گیاهان دارویی ترکیبات فعالی دارند که از قسمت‌های مختلف گیاه مانند برگ، ریشه و گل‌ها به دست آمده‌اند. به مواردی درباره عوارض گیاهان دارویی که در زیر به آن‌ها خواهیم پرداخت دقت کنید.

عوارض جانبی گیاهان دارویی

در بسیاری از موارد افراد و بیماران تصور می کنند که داروهای گیاهی در مقایسه با داروهای شیمیایی از عوارض جانبی کتری برخوردار هستند و یا اینکه اساساً ضرری ندارند اما این تصور اشتباه است زیرا زیاده روی در مصرف این داروها و یا مصرف نادرست آنها نیز می تواند باعث مشکلات زیادی برای افراد گردد.

مصرف خودسرانه داروهای گیاهی و بدون نظارت پزشک، می‌تواند پیامدهای خطرناکی به همراه داشته باشد. گیاهان دارویی به هیچ وجه خالی از عارضه نیستند چون اثرات درمانی آنها مدیون مواد شیمیایی است که داخل گیاهان دارویی نهفته است و می‌تواند علاوه بر اثرات درمانی باعث عوارض جانبی در شخص شود.

گیاهان دارویی و آسیب به کبد و کلیه

برخی گیاهانی که به عنوان گیاهان دارویی مورد استفاده قرار می گیرند می‌توانند منبع خطرناکی از سموم باشند و به اعضای بدن آسیب برسانند. بیشتر دارو‌ها پس از مصرف باید در کبد تجزیه و متابولیت‌های حاصل از آن بسرعت دفع شوند. این متابولیت‌ها برای بدن ضرر دارند و باعث آسیب به کبد و از کارافتادن کلیه‌ها می‌شوند و به تبع آن در کارکرد اعضای دیگر بدن نیز اختلال ایجاد می‌کنند.

به عنوان مثال چای سبز از جمله گیاه دارویی است که مصرف بیش از دُز تعیین شده آن باعث مسمویت کبدی یا آسیب به کبد می‌شود.

گیاهان دارویی و تداخلات دارویی

تداخل داروهای گیاهی یا گیاهان دارویی با داروهای روتین از چند جهت مهم است: این مواد عوارض داروهای شیمیایی را افزایش می دهند، در جذب داروها تداخل ایجاد می کنند، در مسیر متابولیسمی آنها اختلال ایجاد می کنند و اثرات درمانی داروها را بلاک می کنند.

بخش زیادی از عوارض جانبی این دارو‌ها به تداخلات دارویی حاصل از آن‌ها برمی‌گردد. بعضی از این دارو‌ها با غذایی که فرد می‌خورد، تداخل دارد و ممکن است باعث تولید موادی شود که برای بدن مضر است یا جلوی بخشی از عملکرد بدن را بگیرد.

مثالی از تداخل دارویی در گیاه جینسینگ به وضوح دیده می‌شود. این گیاه برای ایجاد مقاومت در مقابل استرس و ایجاد انرژی و حس سرزندگی در افراد استفاده می‌شود، اما در کنار این خواص مفید، اثربخشی داروی وارفارین را در افرادی کاهش می‌دهد که این دارو را مصرف می‌کنند. وارفارین دارویی است که از لخته‌شدن و انعقاد خون جلوگیری می‌کند، اما جینسینگ گیاهی است که دقیقا عکس این عمل را انجام می‌دهد و افزایش خطر ایجاد لخته در خون را به همراه دارد. طبیعی است که مصرف جینسینگ اثر وارفارین را کاهش می‌دهد. از طرفی جینسینگ فشار خون را افزایش می‌دهد که می‌تواند تهدید برای کسانی باشد که به فشار خون بالا مبتلا هستند.

گیاه دیگری که به عنوان دارو مورد استفاده قرار می‌گیرد، چای سبز است. چای سبز در درمان افسردگی و افزایش تمرکز کاربرد دارد. همچنین برای کاهش وزن از این گیاه استفاده می‌کنند. حتی برای درمان بسیاری از سرطان‌ها ازجمله سرطان معده و کبد مورد استفاده قرار می‌گیرد. در کنار همه این خواص مفید، مصرف طولانی مدت چای سبز عوارض زیادی به همراه دارد. عوارضی همچون مشکلات کبدی، ناراحتی شکمی، سردرد، مشکلات خواب، ضربان قلب نامنظم، سرگیجه و کاهش جذب آهن توسط بدن. این گیاه همچنین با داروهای شیمیایی بسیاری مثل آمفتامین، افدرین و بعضی آنتی‌بیوتیک‌ها تداخل دارد و مصرف همزمان گیاه با این دارو‌ها عملکردشان را مختل می‌کند.

مصرف زیاد و خودسرانه دمنوش ها ممنوع!

• دمنوش ها به عنوان گروهای متفرقه در تغذیه مصرف می‌شود و به عنوان نوشیدنی روتین که همه مردم از آن استفاده کنند نیستند.
• قبل از مصرف دمنوش ها چه طبیعی و چه شیمیایی بهتر است با یک متخصص تغذیه و متخصص طب سنتی در مورد دمنوش ها مشورت شود.
• علی رغم سودمند بودن داروها و دمنوش های گیاهی در بسیاری از بیماری ها، مصرف خودسرانه آن ها می تواند بسیار خطر آفرین بوده و تهدیدی برای سلامت جامعه باشد.
• در بین مصرف کنندگان دمنوش ها افرادی هستند که آگاهی کافی از عوارض جانبی، دوز سمی و تداخلات گیاهان دارویی و شیمیایی ندارند.
• و همین مساله موجب می شود به جای بهره مندی از خواص گیاهان دارویی، به عوارض جانبی ایجاد شده از مصرف خودسرانه داروهای گیاهی گرفتار شوند.
• و متاسفانه در برخی موارد، نمونه اصلی گیاه عرضه نمی شود و یا نمونه عرضه شده با آلودگی هایی همراه است.
• با توجه به این که بر اثر مخلوط کردن چند گیاه، خاصیت درمانی، اثرات تقویت کنندگی و آرام بخشی دمنوش ها افزایش یافته و گاهی هم از میزان عوارض جانبی گیاهان کاسته می شود،
• اما باید بدانید در مواردی هم تداخل اثر چند گیاه با یکدیگر می تواند از خواص دمنوش کاسته یا با ایجاد سمیت موجب بروز عوارض جزئی یا شدید در مصرف کننده شود.
• در نتیجه بدون آگاهی، از مخلوط کردن چندین نوع گیاه با یکدیگر بپرهیزید.

تدابیر مصرف دمنوش ها

• برای مصرف دمنوش های گیاهی نخست باید به عواملی مانند سن افراد، طبع گیاه، موقعیت جغرافیایی و فصل توجه داشت.
• دمنوش‌ها باید روی حرارت غیرمستقیم دم بکشند نه این که روی حرارت جوشانده شوند.
• از گیاهانی برای دمنوش استفاده کنید که خالص بوده و از مواد افزودنی در آن‌ها استفاده‌ نشده باشد.
• برای دم کردن دمنوش‌ها قوری‌های چینی یا شیشه‌ای بهترین گزینه هستند.
• رنگ دهنده‌ها یا طعم‌دهنده‌های افزودنی در دراز مدت مضر خواهند بود؛ بنابراین اگر دمنوشی را خریداری کردید از این نظر نیز اطمینان حاصل کنید.

نکاتی در هنگام مصرف برخی دمنوش ها 

دمنوش آویشن

• دمنوش آویشن برای بهبود سرفه، تسکین دردهای عادت ماهانه و افزایش ادرار مناسب است،
• اما همین دمنوش بر غده تیروئید اثر منفی داشته، با برخی از گیاهان دارویی امکان تداخل دارد و در برخی نیز منجر به التهاب پوستی و مشکلات تنفسی می شود.
• پس اگر سابقه بیماری های قلبی، زخم معده یا سایر اختلالات دستگاه گوارش را دارید از نوشیدن دمنوش آویشن اجتناب کنید.

دمنوش پونه

• پونه گرم و خشک است، این برگ‌های سبز با کمی کرک گاهی مایل به بنفش بلدند با آنتی اکسیدان فراوان خود سیستم ایمنی را تقویت کنند.
• دمنوش پونه در مسمومیت‌های غذایی، اسهال و استفراغ و دل‌پیچه، در روز نخست قاعدگی و دردهای آن نیز ویژه محسوب می‌شود و فنجانی چای پونه همراه نبات یا کمی عسل بعد غذا توصیه می‌شود.
• اما گرم و خشکی  پونه می‌تواند مشکل‌ساز شود، با داروهای قلبی و عروقی تداخل کند، تحربک‌پذیری افراد را به همراه داشته باشد، سرفه خشک را تشدید کند و … پس به جا باید مصرف شود.
• پونه دمنوش روزمره شما نیست، زیاده روی در مصرف شما را عصبانی، تحریک پذیر و بی‌خواب می‌کند.

دمنوش گل گاوزبان

• مصرف گل گاو زبان به صورت جوشیده ممکن است سبب ناراحتی های روحی و روانی شود.
• عده‌ای به دلیل سردرد ناشی از آلودگی هوا اقدام به مصرف دمنوش‌ها می‌کنند که باید توجه داشت به طور مثال مصرف گل گاوزبان به‌صورت خودسرانه باعث آرام‌بخشی نخواهد شد.

دمنوش میوه نسترن

• دمنوش میوه گل نسترن، پایین آورنده فشار خون و قندخون، سرشار از ویتامین ث، ضد سرماخوردگی، مقوی معده و ضد اسهال می باشد.
• اما این دمنوش به افرادی که دارای فشار خون پایین هستند توصیه نمی شود.

دمنوش بابونه

• دمنوش‌ها در سنین متفاوت تاثیرات مختلفی بر روی بدن دارند، برای مثال دمنوش بابونه به دلیل آنکه طبع گرمی دارد برای جوانان با طبع گرم مضر است، اما این دمنوش در میانسالی می‌تواند خاصیت چربی سوزی داشته باشد.
• افراد بعد از سن ۳۵ سالگی بهتر است که از دمنوش هایی مانند بابونه شیرازی استفاده کنند تا تعادل در سیستم گوارش آنها برقرار شود.

دمنوش اسطوخودوس