آهن یکی از مواد معدنی مهم در بدن انسان است که اگر از مقدار طبیعی کمتر باشد با علائمی مثل سردرد،سرگیجه،ضعف و بی حالی بروز می کند و بیشتر کودکان و دختران نوجوان و زنان باردار و سالمندان در معرض فقر آهن یا کم خونی هستند. فقر آهن یا کم خونی در عده زیادی از مردم به خصوص زنان وجود دارد که می تواند باعث ضعف و بی حالی شود ، توجه به تغذیه مناسب یکی از روش هایی است که می تواند از بروز کم خونی جلوگیری کند.

علاوه بر آن استفاده از مواد غذایی که جذب آهن را در بدن زیاد می کند نیز کمک کننده می باشد. کمبود آهن در کم خونی یکی از شایع ترین نوع کم خونی است در وضعیتی که خون، به اندازه کافی گلبول های قرمز سالم ندارد . گلبول های قرمز اکسیژن را به بافتهای بدن منتقل می کنند همانطور که از اسمش بر می آید،کمبود آهن در کم خونی به علت آهن ناکافی است.

بدون آهن کافی، بدن شما نمی تواند به اندازه کافی ماده در گلبول های قرمز تولید کند که آنها را قادر به حمل اکسیژن کند.(هموگلوبین) در نتیجه کمبود آهن در کم خونی ممکن است باعث خستگی و تنگی نفس شما شود.

معمولا کمبود آهن در کم خونی را با مکمل های آهن کنترل می کنند.

گاهی اوقات آزمایش ها و درمان های اضافی برای کمبود آهن در کم خونی ضروری است،مخصوصا زمانی که پزشک شما مشکوک به خون ریزی داخلی باشد.

نشانه های فقر آهن:

خستگی غیرمعمول به عنوان یکی از علائم کمبود آهن

احساس خستگی یکی از شایع‌ترین علائم فقر آهن است که بیش از نیمی از افراد مبتلا به کم خونی آن را تجربه می‌کنند. چرا که بدن برای تهیه پروتئینی به نام هموگلوبین، که در گلبول‌های قرمز یافت می‌شود، به آهن احتیاج دارد. هموگلوبین نیز به حمل اکسیژن در بدن کمک می‌کند.

وقتی بدن کمبود هموگلوبین داشته باشد، اکسیژن کمتری به بافت‌ها و ماهیچه‌ها می‌رسد و آن‌ها را از انرژی محروم می‌کند. علاوه بر این، برای حرکت خون غنی از اکسیژن، قلب باید بیشتر کار کند که می‌تواند شما را خسته کند. در نتیجه علائم پایین بودن اکسیژن خون و خطر هموگلوبین پایین باید جدی گرفته شود.

از آن‌جا که خستگی اغلب به عنوان یک قسمت عادی از زندگی پرمشغله و مدرن در نظر گرفته می‌شود، تشخیص کمبود آهن و علامت فقر آهن تنها با این علائم دشوار است.

با این حال، بسیاری از افراد مبتلا به فقر آهن در کنار ضعف، احساس بی‌حوصلگی، مشکل در تمرکز یا بهره‌وری ضعیف در محل کار و سطح انرژی پایین دارند.

 خستگی یکی از شایع‌ترین علائم کمبود آهن و نشانه های کم خونی است. این امر به دلیل اکسیژن رسانی ضعیف به بافت‌های بدن و محروم شدن آن‌ها از انرژی است.

رنگ پریدگی به عنوان یکی از نشانه های کم خونی

پوست رنگ پریده و رنگ پریدگی قسمت داخلی پلک‌های پایین از دیگر نشانه های کم خونی و  فقر آهن است و در صورت مشاهده باید برای درمان کم خونی اقدام کرد.

علت رنگ قرمز خون، هموگلوبین موجود در گلبول‌های قرمز است، بنابراین پایین بودن هموگلوبین خون در هنگام کمبود آهن باعث می‌شود تا از قرمزی خون کم شود. به همین دلیل ممکن است رنگ سالم و گلگون خون در افراد مبتلا به کمبود آهن از بین برود.  خطرات هموگلوبین پایین را باید جدی گرفت و بررسی کرد تا دلیل پایین بودن هموگلوبین مشخص شود.

این رنگ پریدگی در افراد مبتلا به کمبود آهن می‌تواند در تمام بدن ظاهر شود یا به یک ناحیه محدود شود، مانند صورت، لثه‌ها، داخل لب‌ها یا پلک‌های پایین و حتی ناخن‌ها.

 اغلب این اولین موردی است که پزشکان به عنوان نشانه‌ای از کمبود آهن به دنبال آن هستند. اما باید توسط آزمایش خون تأیید شود تا بتوان برای کم خونی اقدام کرد.

رنگ پریدگی بیشتر در موارد متوسط ​​یا شدید کم خونی مشاهده می‌شود.

اگر پلک پایین خود را به سمت پایین بکشید، لایه داخلی باید به رنگ قرمز درخشان باشد. اگر صورتی کم رنگ یا زرد رنگ است، ممکن است نشانگر کمبود آهن باشد.

رنگ پریدگی به طور کلی یا در نواحی خاصی مانند صورت، سطح داخلی پلک تحتانی یا ناخن‌ها ممکن است نشانه کمبود آهن متوسط ​​یا کم خونی شدید باشد. این مشکل به دلیل پایین بودن هموگلوبین خون، که به خون رنگ قرمز می‌دهد، است.

 تنگی نفس از نشانه های این بیماری

هموگلوبین، سلول‌های قرمز خون را قادر می‌سازد تا اکسیژن را در بدن منتقل کنند.

هنگامی که بدن به علت فقر آهن با مشکل هموگلوبین پایین خون مواجه باشد، میزان اکسیژن‌رسانی نیز پایین می آید. این بدان معناست که ماهیچه‌ها اکسیژن کافی برای انجام فعالیت‌های طبیعی مانند پیاده روی را دریافت نمی‌کنند.

در نتیجه سرعت تنفس افزایش می‌یابد زیرا بدن سعی می‌کند اکسیژن بیشتری به دست آورد.

به همین دلیل تنگی نفس یکی از علائم پایین بودن اکسیژن خون و در نتیجه از نشانه های کم خونی است.

اگر هنگام انجام کارهای عادی و روزمره‌ای که قبلاً برایتان آسان بودند مانند پیاده‌روی، بالا رفتن از پله‌ها یا ورزش دچار تنگی نفس می‌شوید، کمبود آهن می‌تواند علت آن باشد.

 تنگی نفس یکی از علائم کمبود آهن است، زیرا سطح هموگلوبین پایین به این معناست که بدن قادر به انتقال اکسیژن موردنیاز عضلات و بافت ها نیست.

سردرد و سرگیجه از علائم کم خونی

کمبود آهن ممکن است باعث سردرد شود.

به نظر می‌رسد این علامت نسبت به بقیه شیوع کمتری دارد و غالباً با سبکی سر یا سرگیجه همراه است.

در صورت کمبود آهن، سطح هموگلوبین پایین در گلبول‌های قرمز به معنای نرسیدن اکسیژن کافی به مغز است. در نتیجه رگ‌های خونی در مغز متورم شده و باعث فشار و سردرد می‌شوند.

اگرچه دلایل زیادی برای سردرد وجود دارد، سردردهای مکرر، عود کننده و سرگیجه می‌تواند نشانه فقر آهن باشد.

سردرد و سرگیجه می‌تواند نشانه کمبود آهن و یکی از علامت های کم خونی باشد. هموگلوبین پایین خون به معنای کافی نبودن اکسیژن‌رسانی به مغز است و باعث تورم رگ‌های خونی و ایجاد فشار می‌شود.

تپش قلب از نشانه های مشکل آهن در بدن

ضربان قلب قابل توجه، که به عنوان تپش قلب نیز شناخته می‌شود، می‌تواند یکی دیگر از علائم کم خونی یا فقر آهن باشد..

در فقر آهن، سطح هموگلوبین پایین به معنای این است که قلب برای حمل اکسیژن باید بار بیشتری متحمل شود. این حالت می‌تواند باعث ضربان قلب نامنظم  یا احساس  ضربان قلب تند و غیر طبیعی شود.

در موارد کم خونی شدید، این مساله می‌تواند منجر به بزرگ شدن قلب، سوفل یا نارسایی قلبی شود.

با این حال، این علائم خیلی شایع نیستند. برای تجربه آن‌ها باید به مدت طولانی از کمبود آهن رنج ببرید.

 در موارد کمبود آهن، قلب برای انتقال اکسیژن به بدن سخت کار می‌کند. این می‌تواند به ضربان قلب نامنظم یا سریع یا حتی سوفل، بزرگ شدن قلب یا نارسایی قلبی منجر شود.

مو و پوست خشک و آسیب‌پذیر از علائم این بیماری

خشکی و آسیب دیدن پوست و مو می‌تواند از علائم فقر آهن باشد. چرا که وقتی بدن از نظر آهن دچار کمبود است، اکسیژن محدود خود را به سمت عملکردهای مهم‌تر مانند ارگان‌ها و سایر بافت‌های بدن هدایت می‌کند.

هنگامی که پوست و مو از اکسیژن محروم شوند، می توانند خشک و ضعیف شوند. موارد کم خونی شدید به ریزش مو مرتبط بوده و باید برای درمان فقر آهن شدید اقدام کرد.

کاملاً طبیعی است که روزانه مقداری مو هنگام شستشو و شانه زدن بریزند، اما اگر میزان ریزش مو بیشتر از حد نرمال شود، می‌تواند به دلیل کمبود آهن باشد.

از آنجا که پوست و مو در هنگام کمبود آهن اکسیژن کمتری از خون دریافت می‌کنند، می‌توانند خشک و آسیب‌پذیر شوند. در موارد شدیدتر ریزش مو اتفاق می‌افتد.

گاهی اوقات فقط نگاه کردن به داخل یا اطراف دهان می‌تواند سرنخی از اینکه آیا شما از کم خونی فقر آهن رنج می‌برید یا خیر بدهد.

 زبان متورم، ملتهب، رنگ پریده یا به طرز عجیبی صاف از علائم فقر آهن به حساب می آیند.

پایین بودن هموگلوبین خون در فقر آهن می‌تواند باعث لکه دار شدن زبان شود، در حالی که سطوح پایین میوگلوبین می‌تواند باعث درد، صافی و تورم آن شود. میوگلوبین پروتئینی در سلول‌های قرمز خون است که از عضلات پشتیبانی می‌کند، مانند عضله‌ای که زبان را تشکیل می‌دهد. کمبود آهن همچنین می‌تواند باعث خشکی دهان، ترک‌های قرمز رنگ در گوشه‌های دهان یا زخم‌های دهان شود.

زبان دردناک، متورم یا بسیار صاف، همچنین ترک‌هایی در گوشه‌های دهان می‌تواند نشانه کم خونی و فقر آهن باشد.

پاهای بی‌قرار

فقر آهن به سندرم پای بی‌قرار مرتبط است. سندرم پای بی قرار، احساس نیاز شدید برای تکان دادن پاها در حالت استراحت است. همچنین می‌تواند باعث احساس خارش ناخوشایند و عجیب در پاها شود. این مشکل، معمولاً شب‌ها بدتر است، به این معنی که مبتلایان ممکن است برای خوابیدن، دچار مشکل شوند.

دلایل سندرم پای بی قرار همچنان ناشناخته است. با این حال، تصور می شود تا ۲۵٪ از افراد مبتلا به سندرم پای بی‌قرار، کم خونی و فقر آهن دارند و هر چه سطح آهن پایین‌تر باشد، علائم آن نیز شدیدتر است.

افراد مبتلا به کم خونی فقر آهن شانس بیشتری برای تجربه سندرم پای بی‌قرار دارند. این سندرم یک احساس نیاز شدید برای حرکت پاها هنگام استراحت است.

 ناخن‌های شکننده یا قاشقی شکل به عنوان علامت فقر آهن

یکی از علائم بسیار ناشایع کمبود فقر آهن، ناخن‌های شکننده یا قاشقی شکل است که کولیونشیا نام دارد. این مشکل اغلب با ناخن‌های شکننده آغاز می شود که به راحتی شکسته شده و ترک برمی‌دارند.

در مراحل بعدی کمبود آهن، ناخن‌ها به شکل قاشق در می آیند؛ وسط ناخن فرو رفته و لبه‌های آن بلند می‌شود تا ظاهری گرد، مانند یک قاشق پیدا کند.

با این حال، این یک عارضه جانبی نادر است و معمولاً فقط در موارد شدید آنمی فقر آهن مشاهده می‌شود و باید برای درمان فقر آهن شدید در این مورد اقدام کرد.

ناخن‌های شکننده یا قاشقی شکل می‌تواند نشانگر کم خونی شدید باشد و باید برای درمان کم خونی شدید اقدام جدی کرد.

 سایر علائم بالقوه کم خونی

چندین نشانه دیگر وجود دارد که می‌تواند بیانگر کمبود آهن باشد. این‌ها معمولاً خیلی شایع نیستند و به غیر از کمبود آهن با بسیاری از شرایط دیگر ارتباط دارند.

علائم دیگر کم خونی و فقر آهن عبارتند از:

• هوس‌های عجیب: هوس کردن غذاهای عجیب و غریب یا مواد غیر غذایی که «پیکا» نام دارد. معمولاً میل به خوردن یخ، خاک رس، خاک، گچ یا کاغذ است و می تواند نشانه کمبود آهن باشد. همچنین می‌تواند در دوران بارداری نیز رخ دهد.
• احساس اضطراب: عدم وجود اکسیژن موجود در بافت‌های بدن در کمبود آهن ممکن است باعث احساس اضطراب شود. با این حال، با اصلاح سطح آهن، این مورد بهبود یافته یا حل می‌شود.
• دست و پای سرد: کمبود آهن به معنای کمبود اکسیژن‌رسانی به دست‌ها و پاها است. ممکن است برخی از افراد به طور کلی احساس سرما کنند یا دست و پایشان سرد شود.
• عفونت‌های مکرر: از آنجا که آهن برای سیستم ایمنی سالم مورد نیاز است، فقدان آن ممکن است باعث شود بیشتر از حالت عادی مستعد بیماری‌ها باشید.

از دیگر علائم کمبود آهن ممکن است علاقه به خوردن مواد عجیب، احساس اضطراب، سردی دست و پا و افزایش خطر عفونت باشد.

علت بیماری کمبود آهن

کمبود آهن در بدن زمانی رخ می دهد که میزان آهن موجود در خون ناکافی باشد. دلایل احتمالی متعددی برای کمبود آهن وجود دارد که برخی از آنها عبارتند از:

سوء جذب آهن یکی از عوامل به وجود آمدن فقر آهن است.

بعضی بیماری ها و داروها ممکن است مانع جذب مناسب آهن در بدن شود، حتی وقتی فرد مقدار زیادی غذاهای غنی از آهن بخورد.

عارضه هایی که ممکن است در جذب آهن مشکل به وجود بیاورند عبارتند از:

• بیماری های گوارشی و روده از جمله بیماری التهابی روده (IBD)
• جراحی های مربوط به روده و معده از جمله جراحی بایپس معده
• جهش های ژنتیکی خاص

 از دست دادن خون موجب فقر آهن می‌شود.

هموگلوبین، پروتئینی در گلبول های قرمز است که بخش عمده آهن بدن را شامل می شود. به همین دلیل، از دست دادن خون می تواند منجر به کم خونی و فقر آهن شود.

از دست دادن خون می تواند به دلیل جراحت یا آزمایش خون مکرر یا اهدای خون مکرر رخ دهد. ولی همچنین ممکن است بر اثر بیماری ها یا داروهای خاصی از قبیل موارد زیر نیز اتفاق بیافتد:

• خونریزی داخلی ناشی از زخم معده یا سرطان کولون
•  استفاده منظم از آسپیرین یا داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی(NSAIDs)
•  خونریزی شدید قاعدگی
•  خونریزی مجاری ادراری
•  بیماری های ژنتیکی نادر
•  جراحی

رژیم غذایی در کمبود آهن نقش موثری دارد.

آهن در انواع متفاوتی از غذاها از جمله ماهی، غلات غنی شده، حبوبات، گوشت و سبزیجات یافت می‌ شود.

مؤسسه ملی سلامت توصیه کرده مردان بالغ روزانه 8 میلی گرم آهن و زنان بالغ روزانه 18 میلی‌گرم تا 50 سالگی و بعد از آن روزانه 8 میلی‌گرم آهن مصرف کنند.

سایر بیماری هایی که ممکن است موجب فقر آهن شود عبارتند از:

•  مشکلات کلیوی
• نارسایی احتقانی قلب
• چاقی مفرط

آهن در دوران رشد بسیار مهم است. به همین دلیل، کودکان و زنان باردار بیشتر از بقیه افراد در خطر فقر آهن و کم‌خونی هستند.