هر آنچه درباره عدم تحمل لاکتوز باید بدانید

بررسی اجمالی عدم تحمل لاکتوز

عدم تحمل لاکتوز (Lactose intolerance)، عدم توانایی در تجزیه نوعی قند طبیعی به نام لاکتوز می‌باشد. لاکتوز معمولاً در محصولات لبنی مانند شیر و ماست یافت می‌شود.

هنگامی که روده کوچک از تولید آنزیم لاکتاز برای هضم و تجزیه لاکتوز جلوگیری می کند، شما دچار عدم تحمل‌لاکتوز می‌شوید. وقتی این اتفاق می افتد، لاکتوز هضم نشده به روده بزرگ منتقل می شود.

باکتری‌هایی که به طور معمول در روده بزرگ وجود دارند با لاکتوز هضم نشده تداخل پیدا می‌کنند و علائمی مانند نفخ، گاز و اسهال ایجاد می‌کنند. این عارضه، کمبود لاکتاز نیز نامیده می‌شود.

عدم‌تحمل لاکتوز در بزرگسالان، به ویژه در نژاد آسیایی، آفریقایی و اسپانیایی تبار بسیار رایج است.

عدم تحمل لاکتوز معمولاً حدود 30 دقیقه تا دو ساعت پس از مصرف شیر یا سایر محصولات لبنی حاوی لاکتوز، علائم گوارشی مانند گاز، نفخ و اسهال ایجاد می‌کند.

افرادی که دچار این ناراحتی هستند بایستی از خوردن این محصولات خودداری کنند و یا داروهای حاوی آنزیم لاکتاز را قبل از خوردن آنها مصرف کنند.

انواع عدم تحمل لاکتوز

سه نوع اصلی عدم‌تحمل لاکتوز وجود دارد که هر کدام علل مختلف دارند:

عدم تحمل اولیه لاکتوز (نتیجه طبیعی پیری)

این نوع رایج ترین نوع عدم تحمل لاکتوز است. بیشتر افراد با لاکتاز کافی متولد می‌شوند. نوزادان برای هضم شیر مادر به آنزیم نیاز دارند. مقدار لاکتازی که فرد تولید می کند ممکن است با گذشت زمان کاهش یابد. این مسئله به این دلیل است که با افزایش سن افراد غذاهای متنوع تری می‌خورند و به شیر کمتر اعتماد می‌کنند.

کاهش لاکتاز، تدریجی است. این نوع عدم‌تحمل لاکتوز بیشتر در افراد با نژاد آسیایی ، آفریقایی و اسپانیایی تبار دیده می‌شود.

عدم تحمل ثانویه لاکتوز (به دلیل بیماری یا جراحت)

بیماری‌های روده ای مانند بیماری سلیاک و بیماری التهابی روده (IBD)، جراحی یا آسیب به روده کوچک، نیز می توانند باعث عدم‌تحمل لاکتوز شود. در صورت درمان این اختلالات زمینه‌ای، ممکن است سطح لاکتاز ترمیم شود.

عدم تحمل لاکتوز مادرزادی یا تکاملی (متولد شدن با این بیماری)

در موارد بسیار نادر، عدم تحمل لاکتوز ارثی است. یک ژن معیوب می‌تواند از والدین به کودک منتقل شود و در نتیجه باعث عدم وجود کامل لاکتاز در کودک شود. از این مورد به عنوان عدم تحمل مادرزادی لاکتوز یاد می‌شود.

در این صورت کودک شیر مادر را تحمل نخواهد کرد. به محض ورود شیر مادر به بدن دچار اسهال می‌شود که اگر زود تشخیص داده و درمان نشود، می تواند زندگی کودک را به خطر بیاندازد.

اسهال می‌تواند باعث کمبود آب بدن و از بین رفتن الکترولیت شود. با دادن شیر خشک بدون لاکتوز به کودک به جای شیر، این بیماری به راحتی قابل درمان است.

عدم تحمل لاکتوز رشد

گاهی اوقات، نوعی عدم‌تحمل لاکتوز به نام عدم تحمل لاکتوز رشدی در هنگام تولد نوزاد نارس رخ می‌دهد. این مورد به این دلیل است که تولید لاکتاز در این نوزادان دیرتر و حداقل 34 هفته بعد از بارداری آغاز می‌شود.

علائم عدم تمرکز لاکتوز

علائم عدم تحمل لاکتوز معمولاً بین 30 دقیقه تا دو ساعت پس از خوردن یا نوشیدن شیر یا فرآورده های لبنی بروز می‌کند. علائم ممکن است شامل موارد زیر باشد:

• گرفتگی شکم
• نفخ شکم
• گاز
• اسهال
• حالت تهوع

این علائم ممکن است از خفیف تا شدید باشند که شدت آن بستگی به میزان لاکتوز مصرفی و میزان لاکتاز ساخته شده توسط بدن فرد دارد.

عدم تحمل لاکتوز چگونه تشخیص داده می شود؟

اگر پس از نوشیدن شیر یا خوردن سایر محصولات لبنی دچار گرفتگی، نفخ و اسهال می‌شوید، ممکن است دچار عدم تحمل لاکتوز شده باشید. در این صورت پزشک از شما آزمایش‌هایی می‌گیرد تا فعالیت لاکتاز را در بدن اندازه گیری کند. این آزمایش ها شامل موارد زیر است:

تست عدم‌تحمل لاکتوز

آزمایش عدم تحمل لاکتوز، آزمایشی خونی است که واکنش بدن را در برابر مایعی که حاوی میزان بالایی از لاکتوز است، اندازه گیری می کند.

تست نفس هیدروژن

در این آزمایش، پس از مصرف یک نوشیدنی حاوی لاکتوز، میزان هیدروژن موجود در نفس شما اندازه گیری می‌شود. اگر بدن شما قادر به هضم لاکتوز نباشد، باکتری‌های موجود در روده آن را تجزیه می‌کنند.

به فرایندی که در آن باکتری‌ها، قندهایی مانند لاکتوز را تجزیه می کنند، تخمیر گفته می‌شود. تخمیر باعث آزاد شدن هیدروژن و سایر گازها می‌شود. این گازها جذب شده و در نهایت بازدم می‌شوند.

اگر لاکتوز را به طور کامل هضم نکنید، تست تنفس هیدروژن، میزان هیدروژن بالاتر از حد نرمال را در نفس شما نشان می‌دهد.

تست اسیدیته مدفوع

این آزمایش بیشتر در نوزادان و کودکان انجام می‌شود. مقدار اسید لاکتیک را در نمونه مدفوع اندازه گیری می‌کند. وقتی باکتری‌ها لاکتوز هضم نشده را تخمیر می‌کنند باعث تجمیع اسید لاکتیک می‌شوند.

عدم تحمل لاکتوز چگونه درمان می شود؟

در حال حاضر هیچ راهی وجود ندارد تا بدن شما را مجبور به ساخت لاکتوز کند. درمان عدم‌تحمل لاکتوز شامل کاهش یا حذف کامل محصولات لبنی از رژیم غذایی است.
بسیاری از افرادی که به عدم تحمل لاکتوز مبتلا هستند، می‌توانند 1/2 فنجان شیر بخورند بدون اینکه علائمی را تجربه کنند. همه محصولات لبنی حاوی مقدار زیادی لاکتوز نیستند. محصولات لبنی بدون لاکتوز در بیشتر سوپرمارکت ها یافت می‌شوند.
برخی از پنیرهای سخت مانند چدار، پنیر سوئیس و پارمسان یا فرآورده های لبنی مانند ماست را می‌توانید مصرف کنید. در محصولات لبنی کم چرب یا بدون چرب نیز لاکتوز کمتری وجود دارد.

نوعی آنزیم بدون نسخه که می تواند به شکل قرص، کپسول، قطره یا به شکل جویدنی باشد وجود دارد که می توانید قبل از مصرف محصولات لبنی آن‌ها را استفاده کنید. نوع قطره ای این آنزیم را می‌شود قبل از مصرف، به شیر اضافه کرد.
افرادی که مبتلا به عدم تحمل لاکتوز هستند و شیر یا محصولات لبنی مصرف نمی‌کنند ممکن است دچار کمبود موارد زیر شوند:

• کلسیم
• ویتامین دی
• ریبوفلاوین
• پروتئین

مصرف مکمل‌های کلسیم یا خوردن غذاهایی که به طور طبیعی سرشار از کلسیم هستند، توصیه می‌شود.

سازگار شدن با رژیم غذایی و سبک زندگی بدون لاکتوز 

در صورت حذف شیر و فرآورده‌های آن از رژیم غذایی، علائم از بین می‌روند. برای تشخیص موادی که ممکن است حاوی لاکتوز باشند، برچسب های مواد غذایی را به دقت بخوانید. جدا از شیر و خامه، مراقب محصولات مشتق شده از شیر نیز باشید، مانند:

• کنسانتره آب پنیر یا آب پنیر
• کازئین یا کازئینات ها
• سرشیر
• پنیر
• کره
• ماست
• مارگارین
• پودر شیر خشک
• شیرینی بادام دار (نوقا)

بسیاری از غذاهایی که انتظار ندارید حاوی شیر باشند در واقع ممکن است حاوی شیر و لاکتوز باشند که عبارتند از:

• سس سالاد
• وافل یخ زده
• گوشت غیر حلال
• سس ها
• غلات صبحانه خشک
• مخلوط‌های پخت
• بسیاری از سوپ‌های آماده

شیر و فرآورده‌های آن اغلب به غذاهای فرآوری شده اضافه می‌شوند. حتی برخی از خامه‌ها و داروهای غیر لبنی نیز ممکن است حاوی لاکتوز باشند.

از عدم تحمل لاکتوز نمی توان جلوگیری کرد، با مصرف کمتر لبنیات می‌توان از بروز علائم آن جلوگیری کرد.

نوشیدن شیر کم چرب یا فاقد چربی نیز ممکن است علائم کمتری داشته باشد. خواراکی‌های جایگزین برای شیر عبارتند از:

• بادام
• کتان
• سویا
• شیر برنج

فرآورده های لبنی که لاکتوز آن ها حذف شده نیز در بازار موجود هستند.

منبع: healthline.com