سرطان معده

سرطان معده به رشد غیرعادی سلول‌ها در معده گفته می‌شود. از تعدادی سلول های مختلف بروز می کند ، در همه انواع سرطان نقطه اشتراکی را که می توان در نظر گرفت، غیر طبیعی بودن سلول ها و مهار ناپذیر بودن آنها می باشد که به شکل غیر طبیعی انتشار می یابند . هنگامی که سرطان معده بدخیم باشد زائده ی بافتی که از سلول های سرطانی تشکیل شده است معده را درگیر می نماید . سلول های سرطانی به شکل دائم منتشر می شوند ، تومورهای بدخیم سبب آسیب های جدی به معده می شوند از جمله: پیشرفت در بخش اندام های داخلی و بافت های معده.
انتشار تومور بدخیم با جدا شدن تومور از سلول و انتشار از طریق جریان خون و مجرای لنفاوی به سایر بخش های بدن می باشد . تکثیر گروهای کوچک سبب تشکیل تومورهای ثانویه در نقاط مختلف بدن می باشد .
در اصلاح پزشکی به تومورهای ثانویه متاستاز می گویند، این تومورها علاوه بر آسیب به بافت های نزدیک سبب انتشار مجدد می شوند .

سرطان معده به انگلیسی Stomach cancer، به‌ عنوان دومین عامل مرگ‌ومیر و چهارمین سرطان شایع در دنیا به شمار می‌رود که در زمره بدخیم‌ترین سرطان‌های رایج قرار دارد. این بیماری معمولاً به‌ صورت خاموش و آهسته از معده شروع می‌شود و معمولا در مراحل اولیه علامتی ندارد. از‌این‌رو اکثر اوقات بیمار دیرتر از زمان لازم متوجه بیماری خود می‌شود و روند درمانی سخت‌تری پیش رویش قرار می‌گیرد. در صورتی‌ که مهم‌ترین اصل در کنترل و درمان بیماری سرطان و البته موفقیت در درمان، تشخیص زودهنگام و به‌ موقع است. هرچقدر سرطان زودتر تشخیص داده شود، احتمال بهبودی و معالجه بیمار بیشتر شده و هزینه‌های درمان هم کمتر می‌شوند.

انواع سرطان معده

• آدنوكارسینوم (Gastric adenocarcinoma)

این دسته رایج‌ترین نوع از بیماری است که به دو نوع روده‌ای و منتشر تقسیم می‌شود. آدنوکارسینوم روده‌ای عمدتاً قسمتی از روده کوچک افراد مسن بالای 80 سال را درگیر می‌کند. نوع منتشر، همان سرطانی است که بیشتر در گروه خونی A و جوان‌ترها دیده می‌شود.

• تومور استرومال گوارشی (Gastrointestinal Stromal Tumor (GIST))

این دسته از نوع سرطان معده غیرشایع است که معمولاً از سلول‌های بینابینی کاجال شروع می‌شود.

• ﻟﯿﻮﻣﯿﻮﺳﺎرﮐﻮم (Gastrointestinal Leiomyosarcoma)

نوع دیگری از سرطان غیرشایع است که بافت لامیناپروپریا یا ماهیچه‌های صاف معده را درگیر می‌کند.

• کارسینویید (Gastrointestinal Carcinoid)

کارسینویید معمولا چندان شایع نیست و خیلی به‌ ندرت به سایر اندام‌ها متاستاز می‌دهد و بیشتر از قسمت مخاطی طاق معده شروع می‌شود.

• لنفوما (Gastrointestinal lymphoma)

لنفوما هم از نوع سرطان غیر شایع است که بخشی از لوله گوارش و معده را درگیر می‌کند.

مراحل پیشرفت سرطان معده

این موارد عبارتند از:

مرحله 0:

سلولهای پیش سرطانی بسیار غیرطبیعی در مخاط موجود هستند، اما به لایه های دیگر معده یا گره های لنفاوی مجاور گسترش نمی یابند.

مرحله IA:

سرطان به یکی از لایه های بعدی شکم مانند زیر مخاطی منتقل می شود، اما در اطراف غدد لنفاوی نیست.

مرحله IB:

سرطان به یکی از لایه های بعدی معده و درون یک یا دو یا دو گره لنف منتقل می شود.

مرحله IIA:

سرطان به یک لایه حتی عمیق تر منتقل شده است و ممکن است به یک یا دو گره لنف سرایت کند.اگر تومور به اندازه کافی رشد کرده باشد، لازم نیست که به عنوان مرحله سرطان IIA شناخته شود.

مرحله IIB:

تومور لزوماً تا عمق مرحله IIA از سرطان معده شیوع پیدا نمی کند بلکه به تعداد بیشتری از غدد لنفاوی که برخی اوقات تا 15 عدد می رسد، گسترش می یابد.

مرحله IIIA:

در این مرحله، سرطان به لایه عمیق تر و تا 15 لنفاوی گسترش می یابد و یا شروع به رشد تا دیواره معده می کند و به گره های لنفاوی کمتری گسترش می یابد. همچنین شروع به انتقال به اندام دیگر بدن می کند.

مرحله IIIB:

سرطان تا عمق مرحله IIIA از سرطان معده رشد نکرده است، اما بیش از 16 غدد لنفاوی را درگیر می کند و به اندام های مقابل انتقال پیدا کرده است.

مرحله IIIC:

سرطان در بیشتر لایه های معده رشد کرده و در بیش از 16 گره لنفاوی پخش شده است و یا به اندام های و ساختارهای مجاور و تا 15 غدد لنفاوی رسیده است.

در حالی که این یک فهرست جامع از معیارهای مورد استفاده برای طبقه بندی سرطان های معده نیست, اما ایده ای از این که چگونه متخصص تومور شناسی، رشد یک تومور را درجه بندی خواهد کرد را ارائه می دهد.

 عوامل باعث ایجاد سرطان معده

به طور حتم نمی‌توان گفت که چه عاملی باعث پیدایش این بیماری در بدن افراد خواهد شد اما دلایلی وجود دارد که درصد امکان ابتلا به این بیماری را ایجاد خواهد کرد.

در حالت نرمال، هر سلول باید در هر اندامی عمر خود را به حالت طبیعی گذرانده و سپس در زمان مشخص از بین بروند اما زمانی که سلول ها سرطانی می‌شوند، دی ان ای سلول دستوری برای زندگی و چرخه سریع صادر می‌کند. بعد از این مرحله توده ای ناسالم در آن عضو شکل گرفته که بافت های سالم را دچار آسیب می‌کند و مناطق دیگر را نیز آلوده می‌سازد.

به طور کلی سلول هایی که درون معده را پوشانده اند مانند بقیه سلول های بدن رشد و تکثیرشان تابع قوانین بسیار دقیقی می باشد. زمانی که رشد و تکثیر این سلول ها از کنترل خارج شود فرد با سرطان معده مواجه می شود. سرطان معده در سال های اخیر به خصوص در کشور ما شیوع بسیار زیادی پیدا کرده است. از جمله عوامل بروز سرطان معده می توان به عفونت یا میکروب هلیکوباکتری پیلوری، مصرف سیگار و الکل، نوع ماده غذایی مصرفی و داشتن زمینه ارثی و خانوادگی اشاره کرد که نقش آنها در ایجاد سرطان معده اثبات شده است. اما عوامل مختلف زیادی هم وجود دارد که هنوز اطلاعاتی در مورد آن ها در دسترس نیست و نیازمند تحقیقات بیشتر می باشد.

• وجود عفونت ها در این عضو و عدم درمان
• رژیم های غذایی بدون سبزیجات و میوه
• قرار گیری در محیط های پر گرد و غبار
• دخانیات و مصرف مشروبات الکلی
• صرف مواد غذایی شور
• عارضه ریفلاکس معده
• کم خونی بیش از حد
• چاقی و افزایش وزن
• کمبود ویتامین ب 12
• پولیپ معده
• عامل ژنتیک
• ورم معده
• هلیکوباکتر پیلوری:

عفونت با باکتری هلیکوباکتر پیلوری، علت اصلی بروز سرطان معده می باشد، به خصوص سرطان های قسمت انتهایی معده. عفونت طولانی مدت معده با این باکتری، می تواند منجر به بروز التهاب (گاستریت مزمن) و یا تغییرات پیش سرطانی در مخاط داخلی معده شود.

میزان عفونت هلیکوباکتر در افراد مبتلا به سرطان معده بالاست. عفونت هلیکوباکتر، هم چنین با نوعی از لنفوم معده در ارتباط می باشد.حتی بیشتر افرادی که این باکتری را در معده خود دارند، ممکن است هرگز به سرطان معده مبتلا نشوند.

• بیماری منتریر (گاستریت خود ایمن آتروفیک):

در چنین شرایطی، رشد بیش از حد مخاط معده منجر به تشکیل چین های بزرگ در مخاط و در نهایت، کاهش اسید معده می شود. از آن جایی که میزان شیوع این بیماری بسیار کم است، اطلاعات قطعی در خصوص این که این بیماری تا چه حد احتمال ابتلا به سرطان معده را افزایش می دهد، وجود ندارد.

• سرطان معده منتشره ارثی:

این سندرم ارثی، احتمال ابتلا به سرطان معده را افزایش می دهد. این اختلال بسیار نادر است، اما طول عمر زندگی در افراد مبتلا در حدود هفتاد تا هشتاد درصد می باشد. افراد مبتلا به این سندرم، هم چنین در معرض ابتلا به برخی انواع سرطان سینه نیز قرار دارند. این اختلال می تواند حاصل جهش ژنی CDH1 باشد.

• سندروم لینچ:

سندرم لینچ، اختلال ژنتیکی ارثی است که احتمال ابتلا به سرطان کولورکتال، سرطان معده و برخی دیگر سرطان ها را افزایش می دهد. در بیشتر موارد، این اختلال در اثر نقص ژن MLH1 و یا MSH2 ایجاد می شود، اما برخی دیگر ژن ها نیز می توانند دخیل باشند.

• ویروس اپشتین بار (EBV):

این ویروس می تواند منجر به بروز مونونوکلئوز عفونی شود. تقریبا تمام بزرگسالان در دوره ای از زندگی شان به این ویروس آلوده شده اند. این ویروس هم چنین  با برخی انواع لنفوم در ارتباط است و در سلول های سرطانی پنج تا ده درصد  بیماران مبتلا به سرطان معده یافت شده است.

• سندروم لی- فرامنی:

افراد مبتلا به این سندرم، در معرض ابتلا به چندین سرطان از جمله سرطان معده در سنین جوانی هستند. این سندرم می تواند به دلیل موتاسیون در ژن TP53 باشد.

• نقش جغرافیا بر بروز کنسر معده:

سرطان معده در ژاپن، چین، جنوب و شرق اروپا، جنوب و مرکز آمریکا شیوع بیشتری دارد. این بیماری، کمتر در شمال و غرب آفریقا، جنوب مرکزی آسیا و شمال آمریکا دیده می شود.

• لنفوم معده:

افرادی که به نوعی خاصی از لنفوم معده مبتلا هستند، بیشتر در معرض ابتلا به آدنوکارسینوم معده قرار دارند. این می تواند به این دلیل باشد که عفونت با هلیکوباکتر پیلوری، علت بروز لنفوم معده می باشد.

علائم و نشانه ها

نشانه های اولیه:

نشانه های اولیه سرطان معده ممکن است شامل این موارد باشد:

احساس سیر بودن:

بسیاری از بیماران مبتلا به سرطان معده بعد از خوردن غذاهای کم, احساس ” پری ” در بالای شکمشان را تجربه می کنند.

سوزش سردل:

سوهاضمه, سوزش معده و یا علائمی نظیر زخم معده ممکن است نشانه هایی از تومور معده باشد.

تهوع و استفراغ:

برخی از بیماران مبتلا به سرطان معده علائمی دارند که شامل تهوع و استفراغ است.گاهی, استفراغ حاوی خون است.

علایم شایع سرطان ممکن است شامل این موارد نیز باشد:

کاهش وزن غیرقابل توضیح و ناگهانی:

فقدان اشتها یا کاهش وزن غیرقابل توضیح نشانه رایج سرطان است.

درد شکم:

درد شکم و یا درد بالای ناف می تواند نشانه تومور معده باشد. همچنین ورم یا ایجاد مایعات در شکم نیز ممکن است ناشی از سرطان معده باشد.

افرادی که دچار سو هاضمه هستند و حداقل یکی از موارد زیر را در سابقه پزشکی خود دارند, باید فورا به پزشک مراجعه کنند:

• یک فامیل نزدیک که سرطان معده داشته است
• دیستپلازی مری بارت،
• مجموعه غیر طبیعی از گوارشی پیش سرطانی
• التهاب لایه معده
• کم خونی مزمن
• معده جذب ویتامین B12 را به درستی انجام نمی دهد
• سابقه زخم معده

علائم سرطان معده پیشرفته:

• هنگامی که سرطان معده پیشرفته تر می شود، علائم و نشانه های زیر به طور چشمگیری ظاهر می شود:
•  ایجاد مایع در معده، که ممکن است موجب باد کردن معده شود،
• مدفوع سیاه که شامل خون است.
•  خستگی
• وجود خون در مدفوع
•  کم خونی (کاهش تعداد گلبول های قرمز خون که می تواند باعث خستگی و بد نفس کشیدن شما شود) –زرد شدن پوست و سفیدی چشم (یرقان)

در کل، سرطان با یک جهش در DNA سلول رخ می دهد. جهش باعث رشد و تقسیم سلولی بیش از حد نرمال می شود. سلول های سرطانی جمع شده یک تومور را تشکیل می دهند که می تواند به اندام های مجاور حمله کند. و سلول های سرطانی می توانند از تومور جدا شوند تا در سراسر بدن پخش شوند.

• سرطان متصل به دستگاه گوارش به علت بیماری ریفلاکس گوارشی (GERD) است و کمتر به چاقی و سیگار کشیدن مرتبط است. GERD یک بیماری ناشی از بازگشت مکرر اسید معده به مری می باشد.
• یک همبستگی قوی بین رژیم غذایی دودی و نمک زده و سرطان معده وجود دارد. همانطور که استفاده از یخچال برای نگهداری غذا در سراسر دنیا افزایش یافته است، میزان سرطان معده کاهش یافته است.

روش‌های تشخیص سرطان معده

اگر پزشکی پس از معاینه بیمار، احتمال ابتلا به سرطان بدهد، آزمایش‌های زیر را برای بررسی بیمار تجویز می‌کند:

• آندوسکوپی دستگاه گوارش فوقانی: متخصص گوارش از طریق آندوسکوپ داخل معده، مری، اثنی‌عشر (ابتدای روده کوچک) را بررسی می‌کند و در صورت نیاز از این اندام‌ها نمونه‌برداری می‌شود.
• نمونه‌برداری یا بیوپسی: بخشی از بافت یا سلول بدن با استفاده از آندوسکوپی برداشته و زیر میکروسکوپ مورد بررسی قرار می‌گیرد.
• آزمایشات تصویربرداری مانند CT اسکن و اشعه ایکس.
• آزمایش خون
• کولونوسکوپی (روده بزرگ)
• آزمایش مدفوع
• عکس‌برداری رنگی با مایعی به‌نام باریم: بیمار مایع حاوی باریم را می‌خورد و این محلول وارد مری و معده او می‌شود. سپس رادیولوژیست از معده و مری عکس رادیولوژی می‌گیرد.

آیا سرطان معده قابل درمان است؟

با توجه به آمار سرطان معده در ایران، سالانه ۱۰ هزار نفر به این بیماری مبتلا می‌شوند. در واقع رتبه بیشترین آمار ابتلا به این سرطان در دنیا به ایران اختصاص دارد. خوشبختانه بیماری قابل درمان است. همان‌طور که پیش‌تر اشاره شد، تشخیص زودهنگام این بیماری خطرناک می‌تواند بیماری را به‌ صورت کامل کنترل کند.

برای تشخیص و درمان سرطان معده به تیمی متشکل از متخصص گوارش و متخصص انکولوژی نیاز دارید.

روش‌های درمان سرطان معده

اگر این بیماری درمان نشود ریه‌ها، استخوان، کبد و غدد لنفاوی را هم تحت تأثیر قرار می‌دهد. جلوگیری از گسترش و رشد سلول‌ها هدف اصلی درمان است. هدف دیگر درمان بهبود سلول‌های سرطانی موجود در معده بیمار است. در مجموع، روش‌های درمان این سرطان را می‌توان به چهار دسته زیر تقسیم نمود:

• ایمونوتراپی مثل دریافت واکسن و دارو: ایمونوتراپی با استفاده از دارو، سلول‌های ایمنی بدن را تحریک می‌کند تا سلول‌های سرطانی را مورد حمله قرار دهند. بیمارانی که به نوع پیشرفته مبتلا هستند و روش‌های درمانی دیگری را هم امتحان کرده‌اند، بهترین گزینه برای ایمونوتراپی درمان سرطان معده هستند.
• پرتودرمانی: در این روش از پرتوهای رادیواکتیو برای از بین بردن سلول‌های سرطانی معده استفاده می‌شود. البته پرتودرمانی به‌دلیل ریسک آسیب رساندن به اندام‌های مجاور، معمولاً روش متداولی برای درمان سرطان معده محسوب نمی‌شود. اما برای سرطان پیشرفته، درد شدید یا خونریزی، بهترین گزینه همین پرتودرمانی خواهد بود.
• شیمی‌درمانی: روشی برای جلوگیری از تکثیر سلول‌های سرطانی از طریق داروهای سیتوتوکسیک است. این روش اصلی‌ترین روش درمان به‌ شمار می‌رود که به تمام قسمت‌های بدن دسترسی دارد و به سلول‌های سرطانی متاستاز داده، حمله می‌کند. می‌تواند قبل از عمل جراحی برای برداشتن سلول‌های سرطانی یا از بین بردن سلول‌های سرطانی باقی‌مانده پس از جراحی استفاده شود.
• عمل جراحی: روش جراحی معمولا دوره نقاهت طولانی‌ مدتی دارد و گاهی بیمار تا دو هفته باید در بیمارستان بستری شود. ولی عمل سرطان معده چگونه است؟ در عمل گاسترکتومی زیر توتال، بخشی از معده برداشته می‌شود ولی در روش گاسترکتومی کامل، جراح کل معده بیمار را برمی دارد.

پیشگیری

درست است که این بیماری در ابتدای راه، علائم مشخصی ندارد، اما انجام برخی اقدامات پیشگیرانه و انتخاب سبک زندگی سالم کمک می‌کند تا خطر ابتلا به این بیماری کشنده کاهش یابد. گاهی پزشکان برای افرادی که بیماری زمینه‌ای دارند، داروهایی برای پیشگیری و کاهش ریسک ابتلا به این بیماری تجویز می‌کنند. تست‌های غربالگری زودرس مثل معاینات بدنی، سی‌تی ‌اسکن، عکس‌برداری اشعه ایکس، آزمایشات ژنتیکی، آزمایش خون و ادرار از روش‌هایی هستند که به تشخیص زودهنگام این سرطان خطرناک کمک می‌کنند.

در ادامه با اقدامات زیر می‌توانید ریسک ابتلا به سرطان معده را کاهش دهید:

• وزن سالم خود را حفظ کنید:

در صورتی‌ که اضافه وزن دارید، حتما درباره روش‌های کاهش وزن با پزشک‌تان مشورت کنید. بهترین روش لاغری، کاهش وزن به‌صورت آهسته و مستمر است. کاهش وزن شدید و ناگهانی خود می‌تواند عامل ابتلا به این بیماری باشد.

• رژیم غذایی سالم سرشار از میوه و سبزیجات انتخاب کنید:

بهتر است به‌ جای مصرف شیرینی و قندهای مصنوعی، میوه و سبزیجات تازه را در رژیم غذایی روزانه‌ خود بگنجانید.

• غذاهای شور و دودی کمتری مصرف کنید:

با کاهش مصرف غذاهای شور و دودی‌ شده از معده‌ خود مراقبت کنید.

• سیگار کشیدن را ترک کنید:

اگر سیگاری هستید که بهتر است همین حالا برای ترک کردن سیگار اقدام کنید. اگر هم سیگار نمی‌کشید، هرگز سراغش نروید. مصرف سیگار و دخانیات ریسک ابتلا به این بیماری و سایر سرطان‌ها را افزایش می‌دهد. با کمک پزشک، سیگار را ترک کنید تا سالم بمانید.