آمپول روگام

آمپول روگام؛ در دوران بارداری خون مادر و جنین کاملا از هم جداست، مواد غذایی و اکسیژن از طریق جفت مبادله می شوند و احتمال مخلوط شدن خون مادر و جنین بسیار کم است. اما ممکن است در هنگام خون ریزی در طی بارداری، در هنگام سقط جنین، حاملگی خارج از رحم، در زمان آمنیوسنتز و یا نمونه گیری از جفت CVS مقداری از خون جنین وارد بدن مادر شود و این تداخل خونی در ناسازگاری RH خون مهم می باشد.
در مادرانی دارای گروه خونی با RH منفی می باشند و پدر دارای گروه خونی مثبت باشد این مسئله مهم است و آمپول روگام باید در موارد فوق حتما تزریق شود.
در این مادران باید در هر بارداری در هفته بیست و هشتم آمپول روگام حتما تزریق شود و پس از تولد فرزند نیز در صورتی که گروه خونی فرزند مثبت باشد باید حتما تزریق شود.

فاکتور Rh 

فاکتور Rh پروتئینی است که بر روی گلبول های قرمز خون یافت می شود. اگر شما این پروتئین را داشته باشید یعنی اینکه، Rh مثبت هستید و اگر این پروتئین را نداشته باشید، Rh منفی در نظر گرفته می شوید و شاید برایتان جالب باشد که بدانید در این صورت جزو اقلیت جامعه هستید، زیرا فقط 18 درصد از جمعیت جهان دارای گروه خونی Rh منفی هستند!

وقتی صحبت از سلامتی شما می شود، واقعاً مهم نیست که گروه خونی شما مثبت باشد یا منفی و حتی اگر زمانی نیاز به تزریق خون داشته باشید و گروه خونی شما Rh منفی باشد، پزشکان به راحتی می توانند مطمئن شوند که خون Rh مثبت دریافت نکنید. با این حال، زمانی که در طب بارداری گروه خونی مادر Rh منفی و گروه خونی Rh مثبت جنین، پتانسیل مخلوط شدن را دارند، نگرانی ‌هایی در این مورد ایجاد می ‌شود.

مخلوط شدن خون جنین و مادر

یکی از مواقعی که امکان ورود خون جنین به مادر هست در هنگام زایمان و خروج جفت است. در طی زایمان نوزاد، مقدار اندکی از خون نوزاد از طریق جفت وارد جریان خون مادر شده و در نتیجه بدن مادر نسبت به خون RH مثبت جنین واکنش نشان می دهد و شروع به تولید پادتن هایی بر ضد RH مثبت خون جنین می کند.

این پادتن ها پس از زایمان تولید می شوند.  بچه اول اصولا دچار مشکلی نمی شود ولی این پادتن ها در بدن مادر باقی می ماند و در بارداری های بعدی این پادتن های موجود با عبور از جفت، گلبول های قرمز جنین را تخریب می کنند و باعث کم خونی نوزاد می شود.

کم خونی ناشی از این پدیده ممکن است آنقدر شدید باشد که باعث مرگ جنین گردد. اگر جنین زنده بماند، پادتن ها می توانند در طی روند زایمان به بدن نوزاد انتقال یافته و باعث ایجاد یرقان (زردی) در نوزاد شود.

بهترین زمان تزریق روگام

باید یک تزریق در هفته بیست و هشتم حاملگی انجام شود و اگر بعد از زایمان مطمئن شدید که RH کودک مثبت است، باید دوباره یک تزریق دیگر انجام شود. اگرRH منفی باشد، تزریق مجدد روگام بعد از زایمان لازم نیست. اگر طی حاملگی، اعمالی نظیر کشیدن مایع آمنیوتیک (مایع اطراف جنین در داخل رحم) انجام شود یا جراحتی در ناحیه شکم به وجود آید که باعث مخلوط شدن خون مادر و فرزند شود، باز هم تزریق این دارو ضروری است. حتی اگر جنین در اوایل حاملگی سقط شود، باز هم لازم است که این دارو تزریق شود.

نحوه تجویز روگام

دستورالعمل کشوری برای تزریق آمپول روگام یک بار در هفته 28 حاملگی و بار دوم در 72 ساعت اول بعد از زایمان می باشد. قبل از تزریق آمپول روگام حتما باید تست کومبس غیر مستقیم انجام شده باشد. تست کومبس غیر مستقیم منفی نشان می دهد مادر آنتی بادی بر علیه گلبولهای قرمز نوزاد تولید نکرده است و در این صورت می توان تزریق را انجام داد  اگر مادر باردار با گروه خونی منفی در طی 72 ساعت بعد از زایمان به هر علتی روگام را تزریق نکرد باشد بهتر است حتی تا 28 روز پس از زایمان تجویز شود.

نحوه تزریق آمپول روگام

نحوه تزریق آمپول روگام به صورت عضلانی می باشد. دوز روگام 300 میکروگرمی است. اصولا مادر باردار 12 هفته بعد از هفته 28 که آمپول روگام را تزریق کرد زایمان می کند (حدود هفته 40 ) اما اگر تا این زمان مادر باردار زایمان نکرد، یک دوز دیگر از آمپول روگام را باید تزریق کند.

عوارض دیر زدن آمپول روگام

از آنجا که در بارداری اول، ناسازگاری Rh باعث ایجاد هیچ مشکلی نمی شود، شاید به این فکر بیافتید که آمپول روگام را نزنید و یا به موقع برای تزریق آن اقدام نکنید. اما باید بدانید که این بزرگترین اشتباهی است که می توانید در حق خودتان انجام دهید، زیرا عوارض دیر زدن آمپول روگام، برخلاف انتظار شما بسیار جدی بوده و گاهی اوقات جبران ناپذیر هستند!

اگر برای شما آمپول روگام به موقع تزریق نشود، این احتمال وجود دارد که از هر 5 مادر باردار Rh منفی، یک نفر از آن ها به فاکتور Rh مثبت حساس شود و اگر شما آن یک نفر باشید، حساس شدن بدنتان بر علیه فاکتور Rh مثبت، در بارداری های بعدی می تواند بر سلامت جنین تاثیر بگذارد. زیرا اگر جنین بعدی شما نیز Rh مثبت باشد، سیستم ایمنی بدن بلافاصله گلبول های قرمز خون او را به عنوان عاملی خارجی شناسایی کرده و به آن ها حمله می کنند. در نتیجه این اتفاق، عوارض دیر زدن آمپول روگام می توانند شامل موارد زیر باشند:

•  کم خونی از نوع همولیتیک (HDN): این کم خونی به دلیل تخریب گلبول های قرمز جنین ایجاد شده و شدت و علائم ناشی آن می تواند از خفیف تا بسیار شدید و حتی کشنده متغیر باشد.
•  زردی: زردی یا یرقان، یکی از عوارض کم خونی همولیتیک است، زیرا وقتی گلبول های قرمز خون در اثر حمله سیستم ایمنی بدن مادر، درهم شکسته و تخریب یا به بیان عامیانه “لیز” می شوند، ماده ای را به نام هموگلوبین آزاد می کنند و هموگلوبین نیز به بیلی روبین که ترکیبی زرد رنگ است تجزیه می شود. این ترکیب با تجمع در بدن منجر به زردی نوزاد به ویژه در 24 ساعت ابتدایی پس از تولد خواهد شد.
• آسیب و فلج مغزی: اگرچه ناسازگاری خونی به خودی خود منجر به فلج مغزی نمی شود، اما زردی ناشی از آن اگر شدت پیدا کند، زمینه ساز آسیب به مغز و فلج مغزی به نام “کرن ایکتروس” خواهد شد که مشکلی دائمی و جبران ناپذیر است و متاسفانه درمانی برای آن وجود نخواهد داشت.
•  هیدروپس فتالیس: هنگامی که گلبول های قرمز خون تخریب می شوند، اکسیژن رسانی به اندام ها و بخش های مختلف بدن جنین دچار اختلال شده و بنابراین قلب باید بیشتر کار کند تا با افزایش خونرسانی این کمبود را جبران کند. در نتیجه این اتفاق، نارسایی قلبی رخ داده که منجر به تجمع مایع در بدن جنین و وقوع عارضه ای به نام هیدروپس فتالیس می شود که خطرناک ترین عوارض دیر زدن آمپول روگام است.

این ها مهم ترین عوارض دیر زدن آمپول روگام هستند و اگرچه گزینه های درمانی همچون مکمل های آهن، درمان دارویی با فرآورده ای به نام اریتروپویتین، انتقال خون از طریق بند ناف، تزریق خون بعد از تولد و یا فتوتراپی برای کاهش زردی در دست هستند، اما با این وجود گاهی اوقات درمان ها موثر نبوده و حتی این احتمال وجود دارد که زندگی جنین در معرض خطر قرار بگیرد. بنابراین ضروری است تزریق به موقع روگام را جدی بگیرید تا از عوارض دیر زدن روگام جلوگیری کرده و بارداری های سالمی را تجربه کنید.