دیابت چیست؟

بیماری دیابت براثر قطع تولید انسولین و یا عدم کارکرد مناسب آن در بدن به وجود می آید. انسولین هورمونی است که مواد غذایی قندی و نشاسته و… را در بدن به انرژی تبدیل می نماید. تا کنون علت بروز این بیماری کشف نشده است ولی گمان می رود که زمینه مساعد ژنتیکی و عوامل محیطی همچون چاقی و بی تحرکی در ابتلا به این بیماری نقش موثری داشته باشد. درکشورما، حدود 8 میلیون نفر (کودک و بزرگسال) به انواع دیابت مبتلا هستند، ولی متاسفانه تعداد اندکی از این افراد از شرایط خود آگاهاند و یا به کنترل صحیح و دقیق قند خون می پردازند.

پزشک متخصص می تواند با آزمایش قند خون ناشتا (FBS) و یا قند خون دو ساعته (OGTT)، که معیاری از عملکرد لوزالمعده و ترشح انسولین را بدست می دهند، تعیین کند که آیا شما در دوره دیابت پنهان قرار دارید و یا به آن مبتلا گشته اید. در صورتی که آزمایش قندخون ناشتای شما، عددی بین 100 تا 125 باشد نشانگر آن است که شما در دوره دیابت پنهان قرار دارید و چنانچه این رقم 126 یا بیشتر از آن باشد بیانگر ابتلای کامل دیابت است. در آزمایش قند خون دو ساعته، ابتدا به صورت ناشتا و سپس دو ساعت بعد از نوشیدن یک محلول نسبتا غلیظ قندی، میزان گلوکز موجود در خون شما اندازه گیری می شود. چنانچه نتیجه این آزمایش عددی بین 140 تا 199 باشد، بیانگر دیابت پنهان و اگر 200 یا بیشتر از آن باشد، ابتلای به آن را نشان می دهد.

انواع دیابت :

  •  دیابت نوع یک: در این دسته از مبتلایان، تولید انسولین در بدن به طور کامل قطع می شود، در نتیجه قند موجود نمی تواند وارد سلولها شده انرژی بدن را تامین نماید و همین مسئله افزایش شدید قند خون را سبب می شود.حدود 5% تا 10% کل دیابتی ها، مبتلایان نوع 1 تشکیل می دهند.
  • دیابت نوع دو: در این دسته از مبتلایان، بدن نسبت به انسولین مقاوم می شود در این حالت انسولین ترشح شده تاثیری بر روی جذب قند ندارد و یا ترشح آن به میزان کافی صورت نمی گیرد.
  •  دیابت بارداری: حدود 4% از کل بانوان در طول زمان بارداری موقتاً به این نوع دیابت مبتلا می شوند.
  • دیابت پنهان : در این دسته از افراد میزان قند خون بالاتر از نرمال است ولی نه تا حدی که بتوان آن ها را در گروه مبتلایان دیابت نوع 2 قرار داد.

دیابت نوع ۱

به باور متخصصان، دیابت نوع ۱ نوعی بیماری خودایمنی است، بدین معنی که سیستم ایمنی بدن به اشتباه به سلول های بتای لوزالمعده (که مسئول تولید انسولین هستند) حمله می کند و آنها را نابود می سازد. این صدمه دائمی است.

هنوز مشخص نیست که چه چیزی موجب این حمله می شود. ممکن است دلایل ژنتیک و محیطی در این امر دخیل باشند. هرچند، به نظر نمی رسد عوامل مرتبط با سبک زندگی در این بیماری نقشی داشته باشند.

دیابت نوع ۲

دیابت نوع ۲ با مقاومت به انسولین شروع می شود. در این بیماری بدن نمی تواند به طور مؤثری از انسولین موجود استفاده کند. این مسئله لوزالمعده را تحریک می کند که انسولین بیشتری بسازد تا وقتی که دیگر نمی تواند به این حجم تقاضا پاسخ دهد. در این صورت، تولید انسولین کاهش می یابد و قند خون بالا می رود.

علت دقیق دیابت نوع ۲ ناشناخته است، اما عوامل زیر ممکن است در آن دخیل باشند:

  • ژنتیک
  • عدم تحرک
  • اضافه وزن

البته متخصصان می گویند، شرایط محیطی و عوامل دیگری نیز ممکن است سبب بروز دیابت نوع ۲ شوند.

 

 

دیابت بارداری

در دوران بارداری، هورمون های مهارکننده ی انسولین در بدن زنان تولید می شود، به همین دلیل، ممکن است زنان باردار به دیابت مبتلا شوند. این بیماری فقط در دوران بارداری رخ می دهد.

علائم دیابت بارداری عبارتند از:

  • گرسنگی و تشنگی بیش از حد
  • تکرر ادرار
  • خستگی یا خواب آلودگی
  • خشکی و خارش پوست
  • تاری دید
  • کندی ترمیم زخم

 

گاهی، لکه های تیره ای در چین های پوستی گردن یا زیربغل مبتلایان دیابت نوع ۲ ایجاد می شود. از آنجا که معمولاً تشخیص دیابت نوع ۲ نسبت به سایر انواع دیابت بیشتر طول می کشد، ممکن است تا زمان تشخیص نشانه هایی مانند درد یا بی حسی را در پای خود احساس کنید.

دیابت نوع ۱ اغلب با سرعت بیشتری رشد می کند. این بیماری ممکن است با نشانه هایی مانند کاهش وزن یا شرایطی به نام کتواسیدوز دیابتی (diabetic ketoacidosis) همراه باشد. در کتواسیدوز دیابتی قند خون بسیار بالاست، اما انسولین بدن خیلی کم یا صفر است.

علائم دیابت نوع ۲ و ۱ ممکن است در هر سنی ظاهر شود، ولی دیابت نوع ۱ در کودکان و جوانان بیشتر دیده می شود. دیابت نوع ۲ نیز در سنین بالای ۴۵ شایع است، اما این روزها، به دلیل سبک زندگی کم تحرک و افزایش وزن، بروز دیابت نوع ۲ در افراد جوان تر افزایش یافته است.

دیابت پنهان 

دیابت پنهان به شرایطی گفته می‌­شود که قند خون فرد از میزان قند خون افراد دیابتی کم­تر و از مقدار استاندارد آن بیش­تر است. یعنی با افزایش قند خون، فرد به دیابت نوع دو دچار می‌­شود. به این شرایط مقاومت در برابر انسولین هم می­ گویند.

در واقع دیابت پنهان شرایطی است که احتمال ابتلای فرد به دیابت نوع دو در آن بالاست. البته داشتن دیابت پنهان بدین معنی نیست که شما حتما به دیابت نوع ۲ مبتلا خواهید شد.

اگر فرد مبتلا به دیابت پنهان، سریع‌­تر اقدام به کاهش وزن و تغییر عادات غذایی نکند، ممکن است به دیابت نوع ۲ مبتلا شود. احتمال ابتلای افراد دچار دیابت پنهان به دیابت نوع ۲، احتمال ۵ از ۱۵ نفر است. افراد مبتلا به دیابت نوع ۲ حتما دوران دیابت پنهان را پشت سر گذاشته‌­ا­­ند.

دیابت پنهان همان طور که از اسمش مشخص است، در بسیاری از موارد بدون علامت است و افراد متوجه آن نمی‌­شوند. در ایالات متحده، ۸۴ میلیون فرد بالای ۲۰ سال، دیابت پنهان دارند و ۹۰ درصد آن­ها از این شرایط مطلع نیستند.

دیابت پنهان زمانی پدیدار می­‌شود که انسولین به خوبی در بدن شما عمل نکند. انسولین هورمونی است که توسط پانکراس (لوزالمعده) ترشح می­‌شود و در هضم و ذخیره سازی گلوکز نقش دارد.

گلوکز سوخت مصرفی بدن است و ازتجزیه غذاها در بدن به دست می‌­آید. اگر انسولین به درستی عمل نکند، گلوکز توسط بدن جذب نمی‌­شود و نمی‌توان آن را در بافت­‌های چربی ذخیره کرد. در نتیجه گلوکز باقی مانده، در خون جمع می­‌شود و قند خون را افزایش می‌­دهد. افزایش قند خون سبب بروز دیابت پنهان می‌شود. اگر این قند خون همچنان افزایش یابد، فرد به دیابت نوع ۲ دچار می­‌شود.

دیابت پنهان به دلایل مختلفی به وجود می‌­آید. یکی از این دلایل که از علت­‌های مهم بروز دیابت پنهان است، چاقی و اضافه وزن است. چاقی سبب افزایش مقاومت بدن نسبت به انسولین می‌شود. در نتیجه، رعایت اصول تغذیه­ سالم و مناسب در پیشگیری از ابتلا به دیابت پنهان و دیابت نوع دو از اهمیت زیادی برخوردار است. ورزش و انجام فعالیت بدنی هم به سلامتی بیش­تر و پیشگیری از دیابت کمک می­‌کند.

چگونه تشخیص دهیم دیابت داریم؟

  • نوشیدن زیاد مایعات و تشنگی بیش از حد
  • پرخوری
  • تکرّر ادرار
  • خستگی زیاد از حد
  • مشکلات بینایی
  • کاهش وزن
  • عدم بهبود زخم و عفونت‌های عودکننده

خوب است در صورت مشاهده‌ی این علائم، به پزشک مراجعه کنیم.

اما متأسفانه تشخیص دیابت از روی علائم آن امکان‌پذیر نیست. بنابراین توصیه‌ی متخصصان این است که در شرایط زیر، جهت تشخیص دیابت یا پیش دیابت، حتماً به پزشک معالج مراجعه کنیم:

  1. اگر علائم دیابت را که در بالا ذکر شد داریم.
  2. اگر علائم ذکر شده را در خود مشاهده نکردیم، اما دچار اضافه وزن هستیم. (در هر بازه سنی که قرار داریم.)
  3. اگر علائم ذکر شده را در خود مشاهده نکردیم، اما یکی یا تعداد بیشتری از معیارهای خطر دیابت که در بالا توضیح داده شد را داریم.

چه کسانی به دیابت مبتلا می‌شوند؟

وجود یک یا چند مورد از علایم زیر که به علایم خطر در دیابت موسوم هستند، احتمال ایجاد دیابت در فرد را بالا می برد:

  • افراد کم تحرک
  • سابقه‌ دیابت در بستگان درجه یک
  • سابقه‌ دیابت بارداری یا تولد نوزاد با وزن بالا
  • افرادی که به علت فشار خون بالا تحت درمان هستند.
  • زنان با سندرم تخمدان پلی کیستیک
  • وجود هموگلوبین A1C مساوی یا بیشتر از %5.7 یا اختلال تحمل گلوکز در آزمایش خون یا اختلال گلوکز ناشتا در آزمایش‌های قبلی
  • ابتلا به بیماری‌های همراه با مقاومت به انسولین (مانند چاقی شدید)
  • سابقه بیماری‌های قلبی عروقی
  • چربی خون بالا

چه غذاهایی باعث بالا رفتن قند خون و دیابت می‌شوند؟

نشاسته‌ها: غلات پاک شده مثل برنج سفید، آرد سفید و نان سفید، سیب زمینی سرخ شده
سبزیجات: سبزیجات کنسروی با مقدار زیادی افزودنی نمک، سبزیجات پخته شده با مقدار زیادی کره، پنیر و سس. ترشی و شور (در صورتی‌ که محدودیت مصرف نمک داریم)
میوه‌ها: کمپوت‌ها یا دیگر میوه‌های کنسرو شده همراه شکر، انواع پاستیل، میوه‌های خشک‌شده، مربا و ژله، انواع آب‌میوه‌ها
پروتئین‌ها: گوشت سرخ شده، قسمت‌های چرب گوشت مثل دنده و قلوه‌گاه، سوسیس، کالباس و بیکن، پنیر پرچرب، انواع گوشت پرندگان با پوست، ماهی سرخ شده
لبنیات: شیر پرچرب، ماست پرچرب، خامه، پنیر پرچرب، بستنی پرچرب
چربی و شیرینی‌جات: هر ماده غذایی که حاوی چربی ترانس باشد (لازم است برچسب روی مواد غذایی را از این نظر بررسی کنیم) حجم زیادی از چربی اشباع شده است که اساسا از محصولات حیوانی گرفته می‌شوند. اگر همراه با دیابت، مبتلا به مشکل قلبی هم هستیم، لازم است در این رابطه با پزشکمان مشورت کنیم.
نوشیدنی‌ها: نوشابه‌های گازدار، آب‌میوه تازه یا نوشیدنی‌های ترکیبی از آب‌میوه‌ها، چای شیرین، قهوه با شکر و کافی میت، نوشیدنی‌های انرژی‌زا

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *