قرص اورژانسی؛ یکی از روش‌های پیشگیری از بارداری که تقریبا به مدت ۳۰ سال قدمت دارد،استفاده از قرص ضد بارداری خوراکی لوونورژسترول است. کاربرد این قرص برای زنانی است که رابطه‌ی جنسی محافظت‌ نشده داشته‌اند یا روش‌هایی که در حین رابطه به کار برده‌اند، موفق نبوده است.( برای مثال کاندوم سوراخ بوده باشد و یا مصرف قرص ضد بارداری فراموش شده باشد و یا برخی از زوجین نیز ممکن است از روش جلوگیری طبیعی از بارداری استفاده کنند که این روش نیز خطا های خاص خود را دارد و ممکن است همسرتان در محاسبات خود اشتباه کرده باشد و مجبور شوید از قرص اورژانسی ضد بارداری استفاده کنید).

در واقع، مصرف قرص اورژانسی به زمان‌هایی ویژه اختصاص دارد و راهکاری عمومی برای پیشگیری از بارداری نیست. قرص اورژانسی با به‌ تأخیر انداختن تخمک گذاری به پیشگیری از بارداری کمک می‌کند.

عملکرد قرص اورژانسی

قرص لونوئل اورژانسی حاوی لوونورژسترل، یک نسخه مصنوعی پروژسترون هورمون طبیعی است که توسط تخمدان ها تولید می ‎شود و مکانیسم این قرص، تاخیر یا جلوگیری از تخمک گذاری (رها سازی تخمک) است.   برای جلوگیری از بارداری این قرص باید طی 72 ساعت بعد از رابطه جنسی مصرف شود که این روش با روش معمول پیشگیری از بارداری تداخل ندارد .

EllaOne حاوی استات است که باعث می ‎شود پروژسترون به طور عادی عمل کند و این امر با به تاخیر انداختن و یا توقف تولید تخمک ها انجام می ‎شود . برای جلوگیری از بارداری ellaOne باید طی 120 ساعت بعد از رابطه جنسی مصرف شود و مصرف این قرص ها در همه موارد از بارداری جلوگیری نمی ‎کنند و ممکن است حتی با مصرف این قرص ها نیز شخص با انجام رابطه جنسی محافظت نشده باردار شود .

انواع قرص های اروژانسی

قرص های اورژانسی همانطور که از نام آنها مشخص است، تنها باید در موارد اضطراری به کار بروند. در این میان می‌توان به ۳ قرص زیر اشاره کرد:

• قرص LD
•  HD
• قرص لوونورژسترل

اکثر این قرص‌ها در دارو خانه ها یافت می شوند و بدون نسخه آنها را خریداری کنید.

زمان و نحوه مصرف قرص اورژانسی

قرص های اورژانسی را طی 72 ساعت بعد از رابطه جنسی محافظت نشده می‌توانید استفاده کنید. کارشناسان توصیه می‌کنند بهتر است این قرص در 24 ساعت اولیه مورد استفاده قرار گیرد، زیرا در این شرایط مدت زمان تاثیر قرص اورژانسی افزایش پیدا می کند.

این قرص به صورت یک قرص تک با دوز 1.5 و یا به صورت دو قرص با دوز 0.75 در داروخانه ها موجود می‌باشد. اگر قصد استفاده از  قرص دوم (0.75) را دارید، می‌توانید قرص اول را بعد از رابطه جنسی محافظت نشده و قرص دوم را 12 ساعت بعد مصرف کنید. همچنین می‌توانید هر دو قرص را هم‌زمان باهم مصرف نمایید.

مواقعی که ضد بارداری اورژانسی اثر نمی‌کند:

به طور کلی قرص‌های اورژانسی در حدود ۵۰ تا ۱۰۰ درصد تاثیرگذار هستند و هر چه زودتر مصرف شوند، اثرگذاری بیشتری خواهند داشت.

• در صورتی که فرد وزن زیادی داشته و یا BMI (یه محاسبه کلی از چربی‌های بدن بر اساس قد و وزن) که اگر نتیجه بالای 30 باشد در این صورت تاثیر قرص کمتر می‌شود و حتی ممکن است تاثیر نداشته باشد.
• زمانی که فرد داروهایی مصرف کند که با قرص‌های اورژانسی تداخل داشته باشد. مثل داروهای ضد افسردگی یا باربیتورات ها، کاربامازپین، فنی توئین و …
• زمانی که تخمک گذاری انجام شده باشد. (چرا که قرص‌ها با مکانیسم تاخیر تخمک گذاری و یا عدم تخمک گذاری کار می‌کنند).

بهتر است قرص بلافاصله بعد از رابطه‌ی محافظت نشده، مصرف شود اما تا ۷۲ ساعت بعد هم می‌توان از قرص استفاده کرد. تاثیر قرص‌ اورژانسی ۳ تا ۵ روز است.

کسانی که نباید از قرص اوژانسی استفاده کنند:

زمانی که شما باردار هستید دیگر مصرف لوونورژسترول اثری نخواهد داشت. زنانی که از قبل باردار شده یا ممکن است باردار باشند هم نباید از این قرص ها استفاده کنند. اثرات مصرف این قرص‌ها روی انسان در این شرایط نامشخص است اما مطالعات روی حیوان‌ها نشان می‌دهد که مصرف این قرص‌ها موجب مرده به دنیا آمدن نوزاد می‌شود. کسانی که دچار بیماری های مزمن هستند هم باید قبل از مصرف قرص اورژانسی با پزشک و یا متخصص مشورت نمایند.

زنانی که دچار حساسیت نسبت به مواد سازنده‌ی قرص های اورژانسی هستند یا آسم دارند  نباید از این داروها استفاده کنند.

عوارض قرص اورژانسی

برخی از خانم‌ها بعد از مصرف قرص اورژانسی، عوارض خفیف و موقتی را تجربه می‌کنند. عوارض جانبی قرص لوونورژسترول که معمولاً فقط چند روز ادامه می‌یابد ممکن است شامل این موارد باشد:

• حالت تهوع یا استفراغ
• تغییرات خلق و خو
• قاعدگی نامنظم همراه با درد
• خونریزی بین دوره‌های قاعدگی یا خونریزی شدید در قاعدگی
• سرگیجه، سردرد و خستگی
• حساس شدن پستان‌ها
• درد لگن
• درد شکم
• گرفتگی عضلات

عوارض جانبی نادر

اگرچه ایجاد علائم واکنش آلرژیک نادر است اما ممکن است در برخی افراد ایجاد شود،‌ شامل؛

• کهیر
• خارش
• تنگی نفس
• ورم صورت، تورم لب، تورم زبان یا تورم گلو.

تداخلات دارویی قرص لوونورژسترول

برخی از تداخلات دارویی ممکن است نحوه‌ی عملکرد داروها را تغییر دهد. یا خطر ابتلا به عوارض جانبی جدی را افزایش دهد. داروها یا فرآورده‌های گیاهی که تجزیه‌ی پروژستین‌ها را افزایش می‌دهند، ممکن است غلظت پلاسمایی پروژستین‌ها و اثر قرص‌های حاوی پروژستین مثل لوونورژسترول را کاهش دهند. که این اثر می‌تواند منجر به بارداری شود.

برخی از داروها یا محصولات گیاهی که ممکن است اثر قرص‌های پروژستین را کاهش دهند شامل این موارد هستند:

• داروهای ضد تشنج (باربیتورات‌ها، کاربامازپین، فلبامات، فنی توئین، توپیرامات).
• داروهای درمان HIV
• ریفامپین
• آمفتامین
• گریزوفولوین
• ایبوپروفن 
• ستیریزین
• آموکسی سیلین
• آزیترومایسین
• کافئین
• سیتالوپرام
• لوراتادین
• دولوکستین
• داکسی سایکلین
• ونلافاکسین
• لاموتریژین
• استامینوفن
• فلوکستین
• دیازپام
• آلبوترون