عنصر ید

ید عنصری بسیار کمیاب است و 20 تا 50 میلی گرم از بدن انسان را تشکیل می دهند. 8 میلی گرم از این عنصر در غده تیروئید وجود دارد. به همین دلیل کمبود این ماده در بدن بر عملکرد تیروئید اثرات بسیار منفی دارد. این عنصر به ساخت هورمون تیروکسین در بدن کمک می کند. هورمونهایی که در بدن تولید می شوند برای رشد بدن انسان ضروری هستند و کمبود آنها سبب بروز مشکلاتی در سوخت و ساز بدن می شود.

این شبه فلز در متابولیسم چربی‌ها دخالت می‌نماید و زیادی آن را از بین می‌برد و در بهبود و تقویت حالات فیزیکی و روانی دخالت دارد. کمبود ید در اطفال موجب عقب افتادگی و در اشخاص بالغ موجب سرطان سینه، احساس خستگی و… در پاره‌ای از حالات به ایجاد حماقت و نفهمی ختم می‌شود. به علاوه موجب اضافه وزن و کمبود انرژی می‌گردد. در صورت نرسیدن ید به بدن، در دهان احساس یک نوع طعم فلزی و گاهی زخم‌هایی در دهان و کمی ترشح غدد بزاقی و اسهال و تهوع خواهد شد.

نحوه عملکرد ید

یدهایی که همراه با آب یا مواد غذایی وارد دستگاه گوارش می‌شوند پس از ورود به جریان خون جذب غده تیروئید می‌شوند و غده تیروئید در سلول‌های خود امکاناتی دارد که می‌تواند غلظت ید خود را به ۳۰ برابر غلظت ید خون برساند و در حالات فعالیت حتی چندین برابر پیش از این مقدار ید خون را جذب نماید. ید پس از ورود به سلول‌های غده‌ای ابتدا اکسیده و سپس وارد فضاهای درون غده‌ای می‌شوند که این فضاها از یک ماده گلیکوپروتئین به نام تیروگلوبولین پر شده‌اند. تیروگلوبولین در خود تعداد زیادی اسید آمینه تیروزین جا داده است که با «ید» می‌شوند و T4 و T3 به وجود می‌آورند.

بدین طریق T4 و T3 در مولکول بزرگ تیروگلوبولین جای دارند. سلول‌های غده تیروئید بر حسب نیاز بدن مقدار کمی از این ترکیب مختلط را می‌بلعند و پس از بلعیدن تیروگلوبولین آنزیم‌هایی را روی آن می‌ریزند که موجب آزاد شدن T4 و T3 از مولکول تیروگلوبولین می‌گردند. T4 و T3 پس از آزاد شدن از مولکول تیروگلوبولین وارد مویرگ‌های غده می‌شوند و از طریق گردش خون به تمام سلول‌های بدن می‌رسند. در جریان خون نیز T4 و T3 آزاد نیستند بلکه با پروتئین‌های خون در پیوندند و به کندی آزاد می‌شوند و وارد سلول‌های بدن می‌شود.

غذاهایی که منابع خوبی از ید هستند:

• نمک ید دار،یک چهارم قاشق چایخوری (۱.۵ گرم): ۴۷ درصد از نیاز روزانه
• ماست خالص، یک فنجان: ۵۰ درصد از نیاز روزانه
• میگو، ۸۵ گرم: ۲۳ درصد از نیاز روزانه
• تخم مرغ، یک عدد بزرگ: ۱۶ درصد از نیاز روزانه
• ماهی تن، کنسرو شده (۸۵ گرم): ۱۱ درصد از نیاز روزانه
• آلو خشک، ۵ عدد: ۹ درصد از نیاز روزانه
•  سبزیجاتی که در خاک غنی از ید رشد پیدا کرده اند.
• اسفناج
• فرآوری های شیر دار حاوی این ماده معدنی

مقادیر کمتری از این ماده‌ی معدنی در غذاهای زیادی وجود دارد مانند ماهی، گوشت گوساله، صدف، مرغ، لوبیای لیما و لوبیا چیتی، شیر و سایر لبنیات. بهترین راه دریافت ید کافی، افزودن نمک ید دار به غذاهاست. نصف یک قاشق چای خوری ( ۳ گرم) در طول روز، برای پیشگیری از کمبود ید کافیست.

عوارض کمبود ید در بدن

عوارض کمبود این عنصر در بدن به شرح زیرند:

• ابتلا به بیماری گواتر ( این بیماری با مصرف دارو قابل درمان است)
• بروز مشکلات غده تیروئید
• ابتلا به میکزدم در کودکان و بالغین ( این بیماری در اثر تغییر در عملکرد غده تیروئید در بدن به وجود می آید)
• ابتلا به کرتی نیم در نوزادان
• پف آلودگی صورت و دست ها
• اضافه وزن
• کمک برای رسیدن به سن بلوغ
• گیجی و کم حافظه شدن
• حساسیت شدید به سرما

فواید ید بر بدن

همانطور که در بالا بدان اشاره کردیم وجود این عنصر برای کارکرد درست غده تیروئید ضروری است. این عنصر نقش مهمی در حفظ سلامت سیستم عصبی دارد و به رشد استخوان ها و دندان ها در بدن کمک می کند. وجود این عنصر برای ایجاد تعادل در سوخت و ساز بدن ضروری است و به پروتئین سازی در بدن کمک می کند. از فواید دیگر این عنصر در بدن می توان به موارد زیر اشاره کرد:

• جلوگیری از ابتلا به سرطان
• حفظ انرژی بدن
• حفظ استحکام ناخن ها
• جلوگیری از پوسیدگی دندان
• تقویت مو
•  بهبود مشکلات روانی و افزایش نشاط روانی
• سوزاندن چربی‌ها در رژیم‌های لاغری

عوارض استفاده بیش از حد ید

• افزایش سرعت ضربان قلب
• سردرد
• حالت تهوع
• تب شدید
• درد معده
• اسهال
• استفراغ
• تشنگی
• آبریزش بینی