گرفتگی عضلات؛ عضلات دسته‌هایی از الیاف هستند که منقبض و منبسط شده و حرکات را ایجاد می‌کنند. زمانی که این عضلات به طور منظم منقبض و منبسط شوند، الیاف آن‌ها طولانی‌تر شده و می‌توانند در زمان ورزش کردن انقباض بیشتری داشته باشند. زمانی که این عضلات به خوبی شل نشده و منبسط نشوند در معرض خستگی قرار می‌گیرند و فعالیت‌های رفلکسی اعصاب نخاعی را تحت تأثیر قرار می‌دهند. زمانی که عضلات خسته می‌شوند و دریافت اکسیژن آن‌ها کاهش پیدا می‌کند، مواد زائد در بافت آن‌ها تجمع کرده و باعث اسپاسم یا گرفتگی آن‌ها می‌شود. زمانی که گرفتگی آغاز می‌شود نخاع عضله را برای حفظ این انقباضات تحریک می‌کند.

همه ما حداقل یک بار با اسپاسم عضلانی یا گرفتگی عضلانی درگیر بوده ایم و می دانیم که هر چند مشکل خیلی بزرگ یا جدی نیست اما درمان همین مشکل جزئی ما را با دردسرهای زیادی روبرو می کند.

علاوه بر آن اگر گرفتگی عضلانی درمان نشود می تواند مشکلات جدی زیادی را به همراه داشته باشد.

اسپاسم عضلانی، انقباض عضلانی ناگهانی و شدید است که بسته به علت ممکن است برای هر قسمت از بدن اتفاق بیفتد و از چند ثانیه تا چند دقیقه یا حتی طولانی تر ادامه یابد.

اسپاسم های عضلانی در واقع علائمی هستند که به شما می گویند شما در بدنتان کار اشتباهی انجام داده اید.

این اسپاسم در اثر تحریک اعصاب کنترل کننده مفاصل نخاعی و دیسک ایجاد می شوند.

این اعصاب همان مواردی هستند که باعث کاهش انقباض عضلات می شوند.

هنگامی که تحریک در بدن اتفاق می افتد، اعصاب با ارسال پیام و ایجاد رفلکس باعث توقف حرکات بدن به منظور حفاظت از بدن می شوند.

در واقع می توان گفت که در بسیاری از موارد دلیل ایجاد اسپاسم عضلانی، استفاده بیش از حد از عضلات می باشد.

علت گرفتگی عضله

• دریافت خون و مواد مغذی در عضلات متوقف می‌شود.

هنگامی که گردش خون ضعیف شده و سطح التهاب بالا می‌رود، عضلات خون کافی، اکسیژن و الکترولیت برای ثبات خود، دریافت نمی‌کنند. این اتفاق به این دلیل رخ می‌دهد که سرخرگ‌ها در حالت نامناسبی قرار دارند، که باعث قطع منابع خونی به بیشتر عضلات می‌شود. چون انگشتان پا، قوزک و ساق پا، دورترین اندام‌ها نسبت به قلب هستند، بیشتر مستعد درد و گرفتگی عضله هستند. کاهش منابع خونی در پاها را تصلب شرایین اندام‌ها می‌نامند و یکی از متداول‌ترین عوامل گرفتگی عضله است.

• کم ‌آبی بدن

هنگامی که دریافت مایعات کاهش می‌یابد یا وقتی که مواد ادرارآور که منجر به افزایش ادرار می‌شود، مانند الکل، برخی از چای‌های گیاهی یا داروهای خاص و تجویزی مصرف می‌شود، عضلات دچار گرفتگی می‌شوند. به این دلیل که بدن برای فعالیت خود به مقدار زیادی مایعات نیاز دارد، هنگامی که مقدار مایعات در بدن کاهش می‌یابد و بدن دچار کم آبی می‌شود، مایعات از درون عضلات کشیده می‌شود. به جای آن، بدن نگهداری مایعات حیاتی را در بخش‌هایی از بدن که برای زنده ماندن حیاتی هستند (مغز و دیگر اندام‌های حیاتی)، در اولویت قرار می‌دهد. مشکل اینجا مشخص می‌شود که بسیاری از عصب‌هایی که به عضله متصل هستند و حرکت بدن را کنترل می‌کنند، زمانی می‌توانند به درستی فعالیت کنند که مقدار کافی آب و سدیم در اطراف آن‌ها وجود داشته باشد. هنگامی که این مقدار آب کاهش می‌یابد و بدن کم آب می‌شود، عضلات بیش از حد حساس شده و به طور غیرارادی منقبض می‌شوند.

• کاهش بیش از حد سطح الکترولیت

عضلات برای حرکت، انقباض و شل شدن به مقدار کافی مواد معدنی نیاز دارند، بنابراین کمبود پتاسیم، کلسیم یا منیزیم می‌تواند باعث گرفتگی عضلات و درد ‌شود. برخی از روش‌هایی که منجر به تحلیل این مواد می‌شود، شامل ورزش و رژیم غذایی نامناسبی است که فاقد سبزیجات و میوه‌های بدون مواد مغذی باشد، مانند موادی که برای فشار خون بالا استفاده می‌شود.

• بلند کردن اجسام سنگین

خم شدن و چرخش بدن در حالی که جسم سنگینی را بالا می‌برید، می‌تواند منجر به کشیدگی یا پارگی عضلات یا رباط‌ها در کمر شود. وقتی عضلات ملتهب می‌شوند، اغلب دچار گرفتگی کمر می‌شوید.

عضلات به استخوان متصل هستند. هنگامی که استخوان از رباط خود خارج می‌شود، کشیدگی و رگ‌ به‌ رگ شدن عضله رخ می‌دهد که نه تنها منجر به گرفتگی عضله می‌شود، بلکه هنگامی که این جابجایی عصب را فشرده می‌‌کند، کمردرد، درد گردن و حتی درد سیاتیک را به همراه دارد.

• عصب‌ها فشرده و منقبض می‌شوند.

گاهی اوقات گرفتگی عضلات پا یا کمر در واقع ناشی از فشردگی و انقباض عصب‌های ستون فقرات است. وضعیت بد بدن منجر به افزایش فشار در مجرای ستون فقرات شده، که هنگام شروع حرکت یا تغییر ناگهانی وضعیت بدن، باعث گرفتگی عضلات می‌شود.

• فعالیت شدید

هنگامی که از عضله بیش از حد استفاده شود یا آسیب ببیند، گرفتگی عضله رخ می‌‌دهد. ورزشکارانی که فعالیت جسمانی را به سرعت افزایش می‌دهند، فشار زیادی روی عضلات وارد می‌کنند. گرفتگی عضله یا آسیب‌های ورزشی با هم ارتباط دارند.

• داروها

داروهای خاصی هستند که عارضه جانبی شناخته شده گرفتگی عضله را به همراه دارند. این داروها، داروهایی هستند که برای درمان فشار خون بالا، بیماری قلبی و کلسترول، پارکینسون و آلزایمر و همچنین بسیاری بیماری‌های دیگر بکار می‌روند.

گرفتگی عضلات در شب (شبانه) اغلب پس از رفتن به رختخواب رخ می‌دهد و معمولاً ناشی از خستگی عضله و آسیب عصبی است. افراد مسن و زنان باردار بیشتر در معرض خطر گرفتگی عضله در شب هستند، گرچه مشکلاتی مانند از کارفتادگی کلیه و آسیب عصبی دیابتی می‌تواند باعث این اتفاق شود. شواهدی وجود دارد که برخی از داروهای ادرار آور نیز باعث گرفتگی عضله شبانه می‌شوند.

• بارداری

افزایش وزن در طول دوران بارداری می‌تواند گرفتگی عضله ایجاد کند که به دلیل فرسودگی ناشی از استفاده زیاد از آن عضله است. همچنین کاهش مایعات و مواد معدنی دریافتی توسط جنین، ممکن است احتمال گرفتگی عضله را بیشتر کند.

انواع گرفتگی عضله

گرفتگی‌های پارافیزیولوژیک عضلات

گرفتگی‌های پارافیزیولوژیک به طور شایع دیده می‌شوند ولی ناشی از عارضه‌ی خاصی نیستند. این گرفتگی‌ها در موارد زیر ایجاد می‌شوند:

• بارداری: تا ۳۰ درصد از خانم‌های باردار گرفتگی عضلات پا را در طی دوران بارداری تجربه می‌کنند. این گرفتگی‌ها بیشتر در سه ماهه‌ی آخر بارداری دیده می‌شوند.
• ورزش: علت بروز گرفتگی‌های عضلانی در اثر ورزش کردن تا حد زیادی ناشناخته است. باور بر این است که این گرفتگی‌ها تا حد زیادی به فشارهای فیزیولوژیک مثل کم آبی و کشیدگی عضلات پس از ورزش کردن مربوط هستند.

گرفتگی‌های ایدیوپاتیک عضلات

اکثر افراد در طی زندگی خود گرفتگی‌های ایدیوپاتیک عضلات را تجربه می‌کنند. این گرفتگی‌ها معمولاً در طول شب و در عضلات پا و کف پا بروز کرده و می‌توانند در اثر کوچک‌ترین انقباضی در عضلات اسکلتی آغاز شوند.

گرفتگی‌های ایدیوپاتیک در گروه‌های زیر طبقه‌بندی می‌شوند:

• گرفتگی‌های شبانه: گرفتگی‌هایی که به هنگام شب و موقع خواب ایجاد می‌شوند.
• بیماری کرامپ اتوزوم غالب: یک بیماری وراثتی که باعث گرفتگی‌های مکرر عضلات می‌شود.
• سندرم‌های فعالیت مداوم الیاف عضلانی: مثل سندرم آیزاک، سندرم استیف من و سندرم کرامپ فاسیکولاسیون (پرش غیر قابل کنترل عضلات در زیر پوست).
• سندرم ساتویوشی: سندرمی که باعث گرفتگی‌های پیشرونده‌ی عضلات شده و موجب اسهال و آلوپسی می‌شود.
• میوکیمیا: لرزش ناگهانی عضله.
• سندرم میوکیمیا هایپرهیدروز: میوکیمیا همراه با تعریق شدید.
• مقاومت به انسولین وراثتی به همراه آکانتوسیتوز (گلبول‌های قرمز تیغ دار) و هایپرتروفی آکرال: یک سندرم نادر که در اثر آن کف دست و پاها بزرگ شده، پوست حالت مخملی پیدا کرده و گرفتگی‌های عضلانی ایجاد می‌شود.
• گرفتگی‌های ناشی از سرطان
• آتروفی طبیعی عضلات (تحلیل عضلانی): که در افراد بالای ۶۵ سال بروز پیدا می‌کند آن‌ها را در خطر بروز گرفتگی‌های عضلانی قرار می‌دهد.

گرفتگی‌های عضلانی علامتی

اکثر گرفتگی‌های عضلانی در این دسته قرار گرفته و مربوط به بیماری‌های مختلفی در چند دستگاه بدن می‌باشند.

دستگاه عصبی مرکزی و محیطی:

• بیماری‌ نورون‌های حرکتی مثل اسکلروز طرفی آمیوتروفیک (ALS)
• بیماری پارکینسون
• بیماری مالتیپل اسکلروز (MS)
• کزاز
• رادیکولوپاتی
• نوروپاتی‌های محیطی

دستگاه عضلانی

• برخی از میوپاتی‌ها (بیماری‌هایی که عضلات اسکلتی را درگیر می‌کنند)
• میوتونی (گرفتگی یا سفتی موقت عضله)

دستگاه قلبی عروقی

• بیماری‌های عروقی (وریدی)
• بیماری شریان‌های محیطی (آرتریواسکلروز)
• فشار خون بالا

بیماری‌های متابولیک و دستگاه درون ریز

• هایپوتیروئیدیسم (کم کاری غده تیروئید) و هایپرتیروئیدیسم (پر کاری غده تیروئید)
• هایپرپاراتیروئیدیسم (بیماری غده پاراتیروئید)
• کمبود کورتیکوتروپین (یک هورمون که توسط غده هیپوفیز ترشح می‌شود)

درمان گرفتگی عضلات

• کاهش گرفتگی عضلات با دوش داغ 

وان گرم یا دوش داغ می تواند موجب کاهش گرفتگی عضلات شود. گرما موجب رفع گرفتگی عضلانی و تسکین آنها خواهد شد.

• کاهش گرفتگی عضلات با کمپرس سرد یا گرم

یک کیسه یخ را روی ناحیه مبتلا به مدت 10 دقیقه یا به مدت قرمز شدن موضع مالش دهید تا به شل شدن و رفع گرفتگی عضلات ‏‏کمک کند. قرمزی موضع به علت این است که سلول های قرمز خون موجب گرمی عضلات می شوند.‏کمپرس گرم یا استفاده از یک حوله گرم یا پتوی برقی موجب تحریک جریان خون موضع و ‏رفع گرفتگی عضلات می شود.

• آبرسانی موجب کاهش گرفتگی عضلات می شود.

کم آبی بدن ممکن است موجب گرفتگی عضلات شود پس بهتر است هر روز آب فراوان بنوشید تا به جبران مایعات از دست رفته بدنتان بپردازید.

• رژیم غذایی سالم برای درمان گرفتگی عضلات

ممکن است کمبود یک ماده غذایی در بدن موجب  گرفتگی عضلانی شود .پتاسیم و کلسیم از مواد معدنی هستند که می ‏‏توانند موجب گرفتگی عضلات شوند .اضافه کردن این مواد غذایی به سفره خانواده تان و گرفتن یک برنامه غذایی متعادل از پزشک می تواند در درمان عضلات گرفته بسیار موثر باشد. مواد غذایی سرشار از کلسیم مانند ماست و شیر و مواد غذایی غنی از پتاسیم نظیر موز ‏و ‏سیب زمینی است.

• درمان گرفتگی عضلات با ماساژ ملایم‏

گرفتگی عضلات را می توانید با ماساژ ملایم کاهش دهید زیرا ماساژ ملایم سبب برقرای بهتر جریان خون می شود و عضلات گرفته را تسکین می دهد . قسمت دچار گرفتگی عضلات را با بیوفریز مالش دهید.

بیوفریز یک مسکن موضعی برای تسکین درد عضلات ، آرتروز، کمر، کتف، کشیدگی گردن، اسپاسم عضلانی، زانو، ‏‏لگن و پشت ران، قوزک پا و مفاصل آرنج است.‏

• کشش یکی از راه های درمان گرفتگی عضلات

یک برنامه منظم ‏‏کشش عضلات به حفظ انعطاف پذیری و آرامش عضلات کمک و از گرفتگی های عضلات جلوگیری می کند.انگشت پایتان رو به بالا قرار دارد ، پاهایتان را ‏‏به سمت سرتان بکشانید. 30 دقیقه در همین حالت بمانید. این کشش سبب شل شدن عضلات کمر خواهد شد و در ‏‏صورت گرفتگی عضلات جلوی رانتان ، پاهایتان را به سمت سرین تان بکشانید و 30 دقیقه در همین حالت بمانید.

• کاهش گرفتگی عضلات با ویتامین ب کمپلکس 

مکمل های ویتامین ب کمپلکس موجب کاهش گرفتگی عضلات می شود اما هنوز تحقیقات بیشتری برای اثبات این موضوع لازم است.