درباره هیپوکالمی چه می‌دانید

هیپوکالمی چیست؟

هیپوکالمی (Hypokalemia)، وضعیتی است که در صورت دفع بیش از حد پتاسیم در بدن اتفاق می افتد. افراد مبتلا به این وضعیت، این ماده معدنی مهم را به اندازه کافی در خون ندارند. هیپوکالمی شدید می تواند منجر به ضعف عضلانی و برخی مشکلات دیگر شود.
هیپوکالمی نوعی عدم تعادل الکترولیتی است که از مقدار پتاسیم بسیار پایین در خون ناشی می شود.
پتاسیم ماده‌ای معدنی و ضروری است که به تنظیم اندامها و فرآیندهای مختلف در بدن انسان کمک می کند. کمبود پتاسیم می تواند عملکرد کلیه ها، عضلات، قلب و سیستم عصبی را مختل کند.
هیپوکالمی معمولاً به عنوان علامت بیماری دیگری یا به عنوان عارضه جانبی داروهایی رخ می دهد که جریان ادرار را افزایش می دهند.
نقطه مقابل هیپوکالمی، هایپرکالمی است، یعنی زمانی که سطح پتاسیم بیش از حد بالا باشد. طبق مطالعه ای که در سال 2017 انجام شد، از هر 11 نفر مراجعه کننده تقریباً 1 نفر به دلیل مقدار پتاسیم خیلی زیاد یا خیلی کم به اورژانس مراجعه می‌کنند.
در این مقاله، ما علائم، علل، تشخیص و درمان هیپوکالمی را بررسی می کنیم.

علائم

علائم هیپوکالمی ممکن است از خفیف تا شدید باشد. افرادی که علائم خفیف دارند ممکن است این بیماری را تشخیص ندهند.

بعضی از افراد همچنین ممکن است هیچ علائمی نداشته باشند. با این حال، ممکن است موارد زیر را تجربه کنند:

• ضعف عضلانی که می تواند منجر به فلج شود
• نارسایی تنفسی
• فشار خون پایین
• انقباض عضله
• گرفتگی در هنگام ورزش
• تشنگی بیش از حد
• ادرار بیش از حد
• از دست دادن اشتها
• تهوع و استفراغ
• یبوست
• بی نظمی ضربان قلب

از آنجایی که این وضعیت می تواند عملکرد کلیه ها را نیز مختل کند، افراد مبتلا به هیپوکالمی در حالی که احساس تشنگی شدید دارند، می توانند بیش از حد ادرار کنند. اختلال شناختی نیز ممکن است رخ دهد.
علاوه بر این، در حین فعالیت بدنی، هنگامی که عضلات درگیر در حال آزاد سازی پتاسیم هستند، هیپوکالمی می تواند منجر به جریان خون ناکافی در عضله و احساس درد شده و در نهایت منجر به تخریب عضله اسکلتی شود. این وضعیت همچنین می تواند روده را فلج کند.
اگر هیپوکالمی بر روی عضله قلب تأثیر بگذارد، باعث فلج یا اختلال در عملکرد ریه ها می‌شود، این مسئله می تواند برای جان فرد خطرناک باشد.
با این حال، یک مطالعه در سال 2014 نشان می دهد که هیپوکالمی شدید، نادر است. از 4826 نفری که با هیپوکالمی به بخش اورژانس مراجعه کردند، فقط 1٪ آنها شرایط سختی داشتند. بعلاوه، فقط نیمی از افراد در این زیرگروه، علائم داشتند.

علل

پتاسیم در بسیاری از عملکردهای بدن از جمله انقباض عضلات، عملکرد آنزیم ها و جریان مایعات بین سلول ها نقش مهمی دارد.
کلیه ها با تنظیم دفع ادرار، غلظت پتاسیم را در بدن مدیریت می کنند. هیپوکالمی وقتی اتفاق می افتد که این روند متوقف شود و بدن از طریق ادرار یا عرق مقدار زیادی پتاسیم از دست دهد.
در موارد نادر، هیپوکالمی ممکن است به دلیل عدم دریافت پتاسیم کافی از غذا رخ دهد. با این حال، این امر غیرمعمول است، زیرا بسیاری از غذاها مانند موز، آووکادو، چارد و سایر غذاهای گیاهی حاوی پتاسیم هستند.
اگر به بدن به مقدار کافی از این ماده معدنی نرسد، کلیه ها معمولاً می توانند دفع پتاسیم را کاهش دهند.
با وجود این، به چند دلیل فرد می تواند پتاسیم را خیلی سریع از دست بدهد، از جمله:

• اسهال مداوم
• استفراغ طولانی مدت
• مشکلات کلیه
• عارضه جانبی داروهایی که ادرار را افزایش می دهند

عدم انتقال درست پتاسیم در بین سلول‌ها نیز می‌تواند باعث ایجاد پتاسیم شود. این مسئله می تواند اثر جانبی مربوط به مصرف داروهای مختلف باشد.

تشخیص

برای تعیین اینکه آیا از دست دادن پتاسیم نشان دهنده هیپوکالمی است یا خیر، پزشک باید علت از دست دادن آن را شناسایی کند که در بیشتر موارد، کار نسبتاً ساده‌ای است.
پزشک موارد زیر را بررسی می کند:

• استفراغ اخیر
• اسهال اخیر
• مشکلات قلبی
• داروهای خاص مانند انسولین، داروهایی که به باز شدن مجاری تنفسی کمک می کنند یا داروهایی که تولید ادرار را افزایش می دهند.

اگر پزشک مشکوک به بیماری هیپوکالمی باشد، ممکن است آزمایشاتی را برای اندازه گیری میزان پتاسیم در بدن انجام دهد. معمولاً این کار را با بررسی میزان پتاسیم در ادرار فرد طی 24 ساعت انجام می دهند. آزمایش خون نیز ممکن است انجام شود.
عدم تعادل شیمیایی در بدن که نشان دهنده اسید زیاد یا خیلی کمی است نیز می تواند شاخصی از این وضعیت باشد.
غلظت طبیعی پتاسیم در بدن بین 3.6 تا 5.0 میلی مول (mmol) در لیتر است. کلیه ها حداقل 5 میلی مول یا 195 میلی گرم پتاسیم در روز دفع می کنند، به این معنی که فرد نیاز به مصرف 400 تا 800 میلی گرم از این ماده معدنی در روز دارد.
هیپوکالمی همچنین می تواند باعث تپش قلب غیر طبیعی یا نامنظم شود، به ویژه در افراد مسن، افراد مبتلا به بیماری قلبی یا افرادی که داروهای تنظیم کننده قلب مصرف می کنند.
افراد مبتلا به هیپوکالمی ممکن است برای نظارت بر قلب خود به نوار قلب احتیاج داشته باشند.

درمان

زمانی که پزشک علت اصلی هیپوکالمی فرد را تشخیص داد، می تواند دوره درمانی مناسب و روش صحیح جایگزینی پتاسیم را توصیه کند.
پزشک ممکن است به بیمار دستور دهد که از غذاهای سرشار از پتاسیم استفاده کنند. با این حال، نویسندگان مقاله ای در سال 2015 خاطرنشان کردند که اگرچه تغییر رژیم غذایی می تواند مفید باشد، اما معمولاً خیلی موثرتر از مصرف مکمل های پتاسیم نیست.
در موارد شدید، پزشک پتاسیم را به صورت وریدی تجویز می کند.

آینده بیمار

آینده فرد مبتلا به هیپوکالمی به علت ایجاد آن بستگی دارد. در بعضی موارد، حل این بیماری ممکن است ساده باشد. در برخی موارد دیگر، علت ممکن است پیچیده تر باشد.

هیپوکالمی می تواند علامت چند بیماری باشد، از جمله:

• ترشح بیش از حد هورمون های خاص
• بیماری مزمن کلیوی
• اسهال
• استفراغ
• کمبود منیزیم
• فلج دوره ای هیپوکلمیک
• سندرم بارتر
• آلکالوز متابولیک
• سندرم کوشینگ

علاوه بر این، هیپوکالمی می تواند عارضه جانبی برخی از آنتی بیوتیک ها، کورتیکواستروئیدها، ملین ها یا داروهای تقویت کننده ادرار باشد.

خلاصه

هیپوکالمی زمانی رخ می‌دهد که پتاسیم کافی در بدن وجود نداشته باشد. این وضعیت معمولاً همراه با شرایطی اتفاق می‌افتد که باعث ترشح بیش از حد پتاسیم در فرد می شود.
با این وجود به ندرت وقتی فرد به اندازه کافی ماده معدنی مصرف نکند، هیپوکالمی ایجاد می شود.

درمان عمومی برای این بیماری، جبران مجدد پتاسیم در بدن و درمان علت اصلی آن است.