آهن

قطره آهن؛ آهن یکی از مواد معدنی بسیار مهم در بدن است و مهم‌ترین تأثیر آن در شکل‌گیری و اکسیژناسیون خون است. آهن عضو اصلی در سنتز نوعی پروتئین در سلول‌های قرمز خونی است که به آن هموگلوبین می‌گویند. نقش اصلی هموگلوبین در بدن انتقال اکسیژن از ریه‌ها به تمام سلول های بدن است. اگر مقدار آهن خون شما پایین باشد، مقدار اکسیژن‌گیری در بدن شما کاهش یافته و این علت عمده خستگی و ضعف در انجام کارها است. یکی دیگر از فواید آن هم نقش آن در تبدیل غذا به انرژی است.

سلول‌های انسان برای تبدیل غذا به آدنوزین تری فسفات (ATP) که سوخت اصلی بدن به شمار می‌رود و به آهن نیاز دارند. کمبود آهن باعث احساس خستگی و ضعف می‌شود. همچنین آهن برای تولید و رشد سلول‌های ایمنی ضروری است، کمبود این ماده می‌تواند باعث ضعف قدرت سیستم ایمنی بشود؛ هنگامی که سیستم ایمنی بدن شما ضعیف باشد شانس ابتلا به بیماری‌های مختلف زیاد می‌شود، آهن به عملکرد شناختی مغز و حافظه، قدرت تمرکز و همچنین قدرت یادگیری و حل مسئله کمک می‌کند. داشتن آهن کافی سبب می‌شود که مغز به درستی و با هوشیاری کامل بدون اینکه به موادی مثل کافئین تکیه کند، عملکرد داشته باشد.

آهن به عضلات در ذخیره اکسیژن و بهره‌مندی از آن کمک می‌کند. همچنین بسیاری از آنزیم‌ها که به بدن کمک می‌کنند تا غذا را هضم کرده و وارد بسیاری از سلول‌های مهم شوند، حاوی آهن هستند و با کاهش آهن در بدن بسیاری از عملکردها تاثیر قرار می‌گیرند.

اهمیت آهن برای نوزادان

بدن برای تولید هموگلوبین، پروتئین حاوی آهن موجود در گلبول‌های قرمز (RBCs)، به آهن نیاز دارد. هموگلوبین در انتقال اکسیژن و رساندن آن به تمام سلول‌های بدن به  خون کمک می‌کند. اگر هموگلوبین وجود نداشته باشد، بدن نیز تولید گلبول‌های قرمز سالم را متوقف می‌کند. عضلات، بافت‌ها و سلول‌های کودک بدون وجود آهن کافی اکسیژن مورد نیاز را دریافت نمی‌کند.

نوزادانی که از شیر مادر تغذیه می‌کنند، تا 6 ماهگی هم در بدن خود ذخیره آهن دارند و هم آهن کافی را معمولاً از شیر مادر دریافت می‌کنند. اما نوزادانی که شیر خشک می‌خورند، عموماً آهن کافی را از شیر خشک غنی شده با آهن دریافت می‌کنند. پس از آن که کودک بزرگتر شد و شروع به خوردن غذاهای کمکی یا جامدتر کرد، ممکن است این غذاها حاوی آهن کافی نباشد و به این ترتیب در معرض خطر کم‌خونی فقر آهن قرار بگیرد.

آهن ماده‌ای معدنی است که مصرف بیش از حد آن منجر به مسمومیت می‌شود. بنابراین باید تمام فراورده‌های حاوی آهن را از دسترس نوزادان و کودکان دور نگه داشت. مکمل‌های ویتامین و مواد معدنی مخصوص نوزادان غالباً به صورت مایع، قطره یا شربت، عرضه می‌شود، چون نوزادان معمولاً نمی‌توانند ویتامین‌ها را به خوبی بجوند یا ببلعند. با این حال ممکن است برنامه غذایی برخی نوزادان به گونه‌ای باشد که نیازی به مصرف مکمل آهن نباشد.

مشکلات ناشی از کمبود آهن

کمبود آهن رشد کودک را به تاخیر می‌اندازد و عوارض زیر را ایجاد می‌کند:

• مشکلات رفتاری و یادگیری
• گوشه‌گیری
• تاخیر در مهارت‌های حرکتی
• ضعف عضلانی

آهن برای سیستم ایمنی نیز مهم است، بنابراین کمبود آهن باعث افزایش موارد عفونت،سرما خوردگی و حمله‌های آنفلوآنزا می‌شود.

علائم کمبود آهن در نوزادان

پیش از آنکه به عوارض قطره آهن در نوزادان بپردازیم، علائم و نشانه‌های کم خونی در کودکان را برایتان شرح می‌دهیم. این علائم هرکدام می‌تواند نشان‌دهنده فقر آهن در کودکان باشد:

• کمبود اشتها
• رنگ پوست غیرطبیعی (رنگ پریدگی)
• بی‌قراری کودک
• عدم تحرک
• کاهش عملکرد یادگیری
• خستگی زودهنگام
• احساس ضعف
• ضعیف شدن سیستم ایمنی بدن
• تاخیر در انجام مهارت‌های حرکتی
• کاهش ضریب هوش
• ضعف بدنی
• عدم تمرکز
• بی‌حوصلگی
• پرخاشگری
• کاهش رشد جسمانی
• کوتاهی قد

موارد ذکر شده نشانه‌های کمبود آهن در نوزادان و کودکان است. البته در مصرف آهن باید دقت داشت .

مکمل‌های آهن

• اگر نوزاد از شیر مادر تغذیه می‌کند: شیر مادر حاوی مقدار کمی آهن است، بنابراین نوزادانی که فقط از شیر مادر تغذیه می‌کنند، پس از 4 ماهگی بیشتر در معرض خطر فقر آهن هستند. توصیه می‌شود این گروه از نوزادان تا زمان شروع مصرف غذاهای کمکی در سن 6 ماهگی قطره یا شربت آهن در مقدار مناسب مصرف کنند. پوره گوشت، برشتوک غنی شده با آهن و پوره حبوباتی مانند عدس، لوبیا قرمز، لوبیا چشم بلبلی و لوبیا سیاه از منابع غنی آهن به شمار می‌رود. نوزاد پس از اضافه شدن غذاهای کمکی باید حداقل به مدت 12 ماه دیگر نیز از شیر مادر تغذیه کند. متخصص اطفال مدت زمان و مقدار مصرف مکمل آهن را برای نوزادان زیر یک سال مشخص می‌کند.
• اگر شیر مادر بخشی از غذای روزمره کودک را تشکیل می‌دهد: چنانچه شیر مادر بیش از نیمی از غذای روزانه کودک را تشکیل می‌دهد و کودک غذاهای کمکی حاوی آهن نمی‌خورد، شیوه مصرف مکمل مانند مورد قبل خواهد بود.
• اگر نوزاد از شیر خشک تغذیه می‌کند: توصیه می‌شود از بدو تولد تا پایان یک سالگی شیر خشک غنی شده با آهن (حاوی 4 تا 12 میلی گرم آهن) به نوازد داده شود.
• نوزادان نارس: چون نوزاد نارس ذخیره آهن کمتری دارد، غالباً علاوه بر آهن دریافتی از شیر خشک یا شیر مادر به مکمل آهن نیز نیاز دارد.

روش مصرف شربت آهن

• بطری شربت آهن را قبل از مصرف خوب تکان دهید تا آهن شربت کاملاً پخش شود و کودک مقدار آهن کافی را دریافت کند.
• شربت یا قطره آهن را با شکم خالی به کودک ندهید. اگرچه آهن موجود در مکمل معمولاً به صورت ناشتا بهتر جذب می‌شود، اما این کار باعث دل پیچه و دل درد کودک خواهد شد.
• دادن شربت آهن به کودک ممکن است آنقدر هم که فکر می‌کنید راحت نباشد. بسیاری از نوزادان و خردسالان به دلیل طعم بد شربت آهن آن را تف می‌کنند، برای جلوگیری از ریختن شربت روی لباس و لک شدن آن بهتر است ابتدا لباس‌های کودک را در بیاورید، قطره چکان داخل بطری را در دهان کودک قرار دهید و آن را به سمت کنار دهان بگیرید. شربت را در مقادیر اندک به فرزندتان بدهید.
• چون شربت آهن معمولاً بدمزه است و دهان کودک پس از مصرف آن بدطعم می‌شود، حتماً پس از خوراندن قطره آهن نوزادان یک خوراکی خوشمره، مانند شیر سینه یا شیر خشک به نوزاد بدهید یا مکمل را با یک خوراکی شیرین مخلوط کنید.
• پس از بزرگتر شدن کودک و تایید متخصص اطفال می‌توانید مصرف قرص مکمل آهن را شروع کنید.

عوارض قطره آهن در نوزادان

آهن یکی از مواد معدنی موردنیاز برای بدن است که مصرف بیش‌ از حد آن باعث ایجاد مسمومیت می‌شود. به همین جهت باید داروها و قطره‌های آهن را از دسترس کودکان دور نگه داشت. مهم‌ترین عوارضی که در پی مصرف قطره آهن ممکن است ایجاد شود، عبارتند از:

• عوارض گوارشی ناشی از قطره های آهن

یکی دیگر از عوارض قطره آهن برای نوزادان بروز اختلالات گوارشی مثل دل درد، اسهال، استفراغ، حالت تهوع و یبوست است. این عوارض به دلیل تماس یون آهن با لایه پوششی معده رخ می‌دهند. راه چاره چیست؟ برای کودکانی که دچار این عوارض می‌شوند می‌توان از قطره‌های آهنی استفاده کرد که عارضه گوارشی ندارند. این قطره‌ها به راحتی در داروخانه‌ها قابل دسترسی هستند.

• سیاه شدن دندان ها بر اثر مصرف قطره آهن

حتما نوزدانی را دیده‌اید که دندان‌های سیاه دارند و زیبایی چهره و لبخند آنها تحت تاثیر این لکه‌های سیاه یا قهوه‌ای رنگ قرار می‌گیرد. وجود یون آهن در مکمل‌های آهنی که به صورت مایع عرضه می‌شوند موجب تغییر رنگ دندان‌ها می‌شود. این مشکل خوشبختانه بدون راه حل نیست. امروزه داروسازان قطره‌های آهنی را به بازار معرفی کرده‌اند که در آنها یون آهن توسط غشایی پوشانده شده و به دلیل عدم تماس مستقیم با اجزای دهان، هیچ نوع لکی بوجود نمی‌آورد. این نمونه از قطره‌ها را در قسمت‌های بعدی به شما معرفی خواهیم کرد.

ذکر این نکته ضروریست که قطره های آهن، برندهای مختلفی دارند و هر سی سی از آنها دارای میزان آهن متفاوتی هستند
همه قطره ها مانند هم مصرف نمی شوند و قطره های ایرانی و خارجی هر دو خوبند.