سیروز کبدی

به آسیب دیدن و زخمی شدن بافت‌های کبد، سیروز کبد گفته می‌شود.کبد ما انسان‌ها از سلول‌های سالم تشکیل شده است، ولی گاهی به دلایل مختلفی زخم‌ها جای بافت سالم را می‌گیرند. به تدریج زخم گسترش پیدا کرده و در این صورت می‌گوییم که فرد دچار سیروز کبدی شده است. در واقع بافت سالم دچار تخریب شدید شده و بافتِ زخم جای آن را می‌گیرد.

سیروز یک مرحله از زخم (فیبروز) کبد است که به دلیل بسیاری از انواع بیماری ها و بیماری کبد، مانند هپاتیت ایجاد می شود. هر بار کبد شما آسیب می بیند تلاش می کند خودش را ترمیم کند.در این فرآیند، زخم روی زخم شکل می گیرد.

سیروز پیشرفت می کند و بیشتر و بیشتر شکل می گیرد و برای کبد مشکل می شود ( سیروز خفیف). سیروز پیشرفته، تهدید کننده زندگی است.

نکته مهم این است که شما در زمان مناسب آن را تشخیص دهید و برای درمان سیروز کبدی اقدام کنید.

دلایل ابتلا به سیروز کبدی

دلایل متعددی می‌تواند منجر به بیماری سیروز کبدی بشود، اما از شایع‌ترین این دلایل می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• سوءمصرف الکل؛
• هپاتیت‌های ویروسی مزمن (هپاتیت B و C)
• تجمع چربی‌ها در کبد (کبد چرب غیر الکلی)

سایر دلایل احتمالی ابتلا به سیروز کبد به شکل زیر است:

• هموکروماتوز یا سرریز و زیادی آهن در خون
• فیبروز کیستی
• تجمع مِس در کبد (بیماری ویلسون)
• شکل‌گیری ضعیف مجرای صفراوی (انسداد مجرای صفراوی)
• زخم و سخت شدن مجرای صفرا (کُلانژیت صفراوی اولیه)
• اختلالات ارثی در متابولیسم قند بدن (گالاکتوزمی یا بیماری ذخیره گلیکوژن)
• اختلال هاضمه ارثی (سندروم آلاژیل)
• بیماری‌های کبدی ناشی از اختلال سیستم ایمنی (هپاتیت‌های خود ایمنی)
• بیماری ذخیره گلیکوژن
• تخریب مجاری صفرا (سیروز صفرای اولیه)
• عفونت‌هایی مانند تب حلزون؛
• عفونت‌هایی مثل بروسلوز
• داروهایی مانند متوترکسات
• اضافه وزن شدید

سیروز کبدی الکلی

کسانی که زیاد الکل مصرف می‌کنند و طی حداقل ۸ سال مداوم می‌نوشند، در معرض خطر این بیماری هستند. مؤسسه ملی سوءمصرف الکل و اعتیاد به آن در آمریکا، مصرف زیاد الکل را نوشیدن ۵ لیوان یا بیشتر در طول روز و حداقل در ۵ روز از یک ماه تعریف می‌کند.

زنان بیشتر از مردان درمعرض ابتلا به سیروز کبد هستند، زیرا در معده‌شان، آنزیم‌های کمتری برای تجزیه مواد الکلی دارند؛ پس الکل مصرفی آنها بیشتر به کبد راه پیدا می‌کند و باعث ایجاد زخم می‌شود.

عوامل ژنتیکی مانند نداشتن برخی آنزیم‌ها برای تجزیه مواد الکلی، چاقی، مصرف زیاد چربی و هپاتیت C نیز می‌توانند زمینه‌های ابتلا به سیروز را در فردی که احتمال ابتلا به این بیماری را دارد، به‌ وجود بیاورند.

علائم سیروز کبدی

سیروز اغلب هیچ نشانه یا علامتی ندارد مگر این که آسیب کبد گسترده باشد. زمانی که علایم و نشانه ها رخ می دهند، ممکن است شامل موارد زیر باشند:

• برای زنان عدم یا عقب و جلو افتادن دوره های مربوط به یائسگی
• برای مردان، از دست دادن نیروی جنسی، بزرگ شدن سینه و یا کوچک شدن پروستات
• گیجی، چرت زدن و صحبت کردن با لکنت زبان (آنسفالوپاتی کبد)
• به راحتی خونریزی یا کبودی دیده می شود
• تورم در پاها، پاها یا قوزک پا (تورم)
• تغییر رنگ زرد در پوست و چشم ها (یرقان)
• تجمع سیالات در شکم (آسسیت)
• رگ های خونی مانند عنکبوت بر روی پوست
• قرمزی کف دست
• آتروفی بیضه‌ها در مردان
• کاهش وزن
• خارش پوست
• فقدان اشتها
• حالت تهوع
• خستگی

تشخیص سیروز کبد عمومی

آزمایش عملکرد کبد

در این آزمایش، میزان بیلیروبین اضافی خون بررسی می‌شود؛ این ماده نتیجه تجزیه و شکست گلبول‌های قرمز است. میزان برخی آنزیم‌های مشخص نیز که نشان‌دهنده تخریب کبد هستند، در این آزمایش مشخص می‌شود.

 آزمایش عملکرد کلیه

در این آزمایش، خون بررسی می‌شود تا میزان کراتینین مشخص گردد. این آزمایش به تشخیص سیروز کبد کمک می‌کند، زیرا در مراحل نهایی بیماری، عملکرد کلیه نیز با اختلال روبه‌رو خواهد بود. (سیروز کامپنسیتد)

• آزمایش هپاتیت B و C: وجود ویروس هپاتیت در خون بررسی می‌شود.
• آزمایش انعقاد خون: میزان INR برای اطمینان از توانایی انعقاد خون بررسی می‌شود.

احتمال دارد که پزشک معالج به روش‌های دیگری مانند عکس‌برداری نیز توجه کند:

 الاستوگرافی رزونانس مغزی یا الاستوگرافی گذرا

این آزمایش‌ها هیچ خطری برای بدن ندارند و میزان سفت و سخت شدن کبد را بررسی می‌کنند. به کمک آنها دیگر نیازی به تکه‌برداری (بیوپسی) نخواهد بود.

 سایر آزمایش‌های عکس‌برداری

به کمک MRI، سی‌تی‌اسکن و سونوگرافی نیز می‌توان سیروز کبدی را تشخیص داد.

 بیوپسی

همیشه به تکه‌برداری از کبد نیاز نیست، اما گاهی پزشکان برای تشخیص شدت و میزان آسیب‌دیدگی کبد از بیوپسی استفاده می‌کنند.

اگر مبتلا به سیروز کبد باشید، احتمالا پزشک معالجتان آزمایش‌های متداول را برای بررسی علائم پیشرفت بیماری یا عوارض آن به‌ ویژه واریس مری و سرطان کبد تجویز خواهد کرد.

درمان سیروز کبدی

همان طور که در بالا اشاره کردیم ، گاهی بیماری سیروز کبدی بدون هیچ علائمی در بدن فرد وجود دارد. بنابراین توصیه می‌شود که در چکاب سالیانه خود بررسی کبد را هم قرار بدهید تا در صورت وجود مشکل، به موقع برای درمان آن اقدام کنید. به علاوه، در صورت مشاهده هر گونه نشانه بهتر است به پزشک متخصص گوارش و کبد مراجعه کنید. پزشک اول باید دلیل ابتلا به بیماری را پیدا کند و با توجه به آن، شیوه درمانی مناسبی را انتخاب نماید:

• درمان اعتیاد به الکل

مصرف الکل یکی از دلایل اصلی ابتلا به این بیماری است. پس حتما باید این موضوع را با پزشک خود مطرح کنید تا راهکارهای خوبی را پیش‌ روی شما قرار دهد. اصلا جای نگرانی نیست، پزشکان برنامه‌های مناسبی برای ترک آن دارند و با پایبندی به آن‌ها قادر به ترک الکل هستید.

• کاهش وزن

تناسب اندام و رسیدن به وزن مناسب، یکی از راه های درمان سیروز کبدی و حتی بسیاری از بیماری‌های دیگر است. معمولا افراد چاقی که الکل مصرف نمی‌کنند را جزو بیماران دارای کبد چرب غیر الکلی به حساب می‌آوریم. در نتیجه شما با داشتن رژیم مناسب و ورزش مداوم برای کاهش وزن و تنظیم قند خون، می‌توانید از گسترش این بیماری جلوگیری کنید.

• کنترل هپاتیت

در بین انواع هپاتیت، مدل B و C می‌توانند جزو علل ابتلا به این بیماری باشند. بنابراین متخصصان جهت پیشگیری و درمان سیروز کبدی، استفاده از داروهای ضد ویروس و اینترفرون را پیشنهاد می‌دهند. این داروها به ویروس‌ها حمله کرده و همچنین به قوی‌تر شدن سیستم ایمنی بدن کمک می‌کنند.

• درمان هپاتیت خود ایمنی و سیروز صفراوی

دستگاه ایمنی بدن سیستم پیچیده‌ای دارد و باید مراقب عملکرد آن بود. دقیقا در این دو بیماری، دستگاه ایمنی به کبد حمله کرده و به آن آسیب می‌رساند. در نتیجه موجب به وجود آمدن سیروز کبدی می‌شود. معمولا جهت مقابله با هپاتیت خود ایمنی، داروهای استروئیدی تجویز می‌شوند. برای جلوگیری از سیروز صفراوی هم داروهایی مثل اورسودیول کاربرد دارند.

• دارو و مکمل‌های جانبی

در ابتدای مطلب علائم و عوارضی مثل خارش، خستگی، گیجی و … را هم ذکر کردیم. پزشکان برای این موارد هم داروهای مناسبی دارند و با تجویز برخی از آن ها به شما در کاهش عوارض کمک می‌کنند. مثلا برای سوء تغذیه و افزایش مقاومت استخوان‌ها، مکمل‌های خوبی وجود دارند و  بدن را قوی می‌کنند.

عوارض جانبی سیروز کبدی

عوارض سیروز می‌تواند شامل موارد زیر باشد:

فشار خون بالا در وریدهایی که خون کبد را تأمین می‌کنند.

تورم در پاها و شکم. پرفشاری پورتال می‌تواند باعث احتباس مایع در پاها (ادم) و در شکم (آسیت) شود.

بزرگ شدن طحال (splenomegaly). پرفشاری خون پورتال همچنین می‌تواند باعث تغییرات در طحال شود. کاهش سلول‌های سفید خون و پلاکت‌ها در خون شما می‌تواند نشانه سیروز با پرفشاری خون پورتال باشد.

خون ریزی. پرفشاری خون پورتال می‌تواند خون را به رگ‌های کوچکتر هدایت کند و باعث افزایش اندازه آنها و تبدیل شدن آنها به واریس شود. این بارهای اضافی تحت تأثیر بارگذاری قرار می‌گیرند، این رگ‌های کوچکتر می‌توانند موجب بروز خونریزی شدید شوند. خونریزی تهدید کننده حیات بیشتر زمانی اتفاق می‌افتد که رگ‌ها در مری  (واریس مری) یا معده (واریس معده) پاره می‌شوند. عفونت‌های باکتریایی یک عامل مکرر برای خونریزی هستند.

عفونت بدن. اگر سیروز کبدی دارید، بدن شما ممکن است دچار بیماری عفونی شود.

سوء تغذیه سیروز ممکن است در پردازش مواد مغذی اختلال ایجاد کند که منجر به ضعف و کاهش وزن می‌شود.

جمع آوری سموم در مغز (آنسفالوپاتی کبدی). کبد آسیب دیده از سیروز قادر به پاک کردن سموم از خون و همچنین کبد سالم نیست. سپس این سموم می‌تواند در مغز ایجاد شود و سبب سردرگمی و اختلال روانی شود.

یرقان زمانی اتفاق می‌افتد که کبد بیمار بیلی‌روبین را به میزان کافی از خون شما حذف نمی‌کند.

افزایش خطر ابتلا به سرطان کبد

نارسایی حاد مزمن کبدی