سندرم خستگی مزمن (CFS)

سندرم خستگی مزمن؛ همه افراد گاهی احساس خستگی می‌کنند، اما سندرم خستگی مزمن (Chronic Fatigue Syndrome) یا CFS یک اختلال پیچیده است که با خستگی مفرط مشخص می‌شود و حداقل شش ماه طول می‌کشد. این سندرم می‌تواند آنقدر شدید باشد که مانع انجام فعالیتهای روزانه در خانه و محل کار شود. سندرم خستگی مزمن، با فعالیت بدنی یا ذهنی بدتر شده، با استراحت بهبود نمی‌یابد و با هیچ بیماری زمینه‌ای قابل توضیح نیست. افراد مبتلا به CFS غالباً بدون دلیل مشخصی شبها زیاد بیدار می‌شوند و تقریباً هر روز صبح احساس می‌کنند که خواب کافی نداشته اند. این افراد در تمرکز و انجام چند وظیفه با هم مشکل دارند و هنگامی که از حالت نشسته یا دراز کشیده در حالت ایستاده قرار می گیرند، دچار افت فشار خون، سرگیجه و تپش قلب می‌شوند.

علائم سندرم خستگی مزمن

افراد مبتلا به سندرم خستگی علاوه بر احساس خستگی مفرط، علائم دیگری نیز از خود نشان می ­دهند:

• خستگی
• مشکلات حافظه یا تمرکز
• گلو درد
• سردرد
• بزرگ شدن غدد لنفاوی گردن یا زیر بغل
• درد غیر قابل توضیح در عضلات یا مفاصل
• سرگیجه ای که با حرکت از دراز کشیدن یا نشستن به ایستادن بدتر می شود
• خواب غیر نشاط بخش
• خستگی مفرط بعد از ورزش جسمی یا ذهنی

 عواملی که باعث ایجاد سندرم خستگی مزمن می‌شوند:

علت سندرم خستگی مزمن ناشناخته است و محققان گمان می‌کنند که عوامل زیر در بروز آن موثر هستند:

• ویروس ها
• سیستم ایمنی ضعیف
• استرس
• عدم تعادل هورمونی

CFS گاهی پس از یک عفونت ویروسی ایجاد می‌شود، اما تاکنون هیچ عفونت خاصی که در ایجاد آن نقش داشته باشد،‌ مشخص نشده است. تحقیقات برخی از عفونتهای ویروسی را با CFS در ارتباط می‌دانند:

• ویروس اپشتین بار (EBV) (از طریق مایعات بدن به ویژه بزاق منتشر شده و می تواند به منونوکلئوز عفونی همراه با تب، گلودرد، تورم غدد لنفاوی و خستگی منجر شود.)
• ویروس تبخال انسانی تیپ 6 ( که باعث بروز ناگهانی تب بالا و ایجاد راش در کل بدن می شود.)
• ویروس راس ریور (RRV) ( ویروسی که بر دستگاه تنفسی تاثیر می گذارد.)
• ویروس سرخجه

احتمالا برخی عفونت های باکتریایی نیز در ابتلا به این سندرم موثر هستند. مشخص شده که از هر 10 نفری که به ویروس EBV، ویروس راس ریور و یا عفونت باکتریایی Coxiella burnetii مبتلا شده‌اند، یک نفر با علائم تشخیصی سندرم خستگی مزمن شناسایی شده است. علاوه بر این، افرادی که علائم شدیدی با هر یک از این سه عفونت داشته اند، در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به سندرم خستگی مزمن بوده‌اند. افراد مبتلا به سندرم خستگی مزمن گاهی اوقات سیستم ایمنی ضعیفی دارند، اما پزشکان مطمئن نیستند که این موضوع به تنهایی بتواند باعث ایجاد این اختلال شود. همچنین برخی از افراد ممکن است از نظر ژنتیکی مستعد ابتلا به سندرم خستگی مزمن باشند.

تشخیص CFS

 تشخیص این سندرم بسیار دشوار است،‌ زیرا هیچ آزمایشی برای غربالگری CFS وجود ندارد و علائم آن در بسیاری از بیماریها مشابه است. بسیاری از افراد مبتلا به CFS “بیمار به نظر نمی‌رسند” و پزشکان برای تشخیص باید با بررسی سابقه پزشکی سایر علتهای احتمالی را رد کنند.

رد علتهای احتمالی خستگی یک بخش اصلی از روند تشخیص است. برخی شرایطی که علائم شبیه CFS دارند عبارتند از:

• مونونوکلئوز
• بیماری لایم ( یک بیماری باکتریایی که در نتیجه نیش برخی حشرات ایجاد می شود.)
• ام اس (اسکلروز چندگانه) ( در اینجا بیشتر بخوانیم)
• لوپوس (SLE) ( یک بیماری خود ایمنی است که در نتیجه حمله سیستم ایمنی بدن به بافت ها و اندام ها ایجاد می شود.)
• کم کاری تیروئید ( در اینجا بیشتر بخوانیم)
• فیبرومیالژیا ( یک سندرم مزمن که با درد در نقاطی مشخص، سختی مفاصل در زمان حرکت، احساس خستگی، اختلال‌ خواب، افسردگی و اضطراب همراه است.)
• اختلال افسردگی ( در اینجا بیشتر بخوانیم)
• چاقی شدید
• اختلالات خواب
• عوارض جانبی برخی از داروها مانند آنتی هیستامین ها و الکل نیز می تواند علائمی مشابه CFS ایجاد کند.

درمان CFS

سندرم خستگی مزمن (CFS) درمان قطعی ندارد و در درمان آن تأکید بر تسکین علائم است.

• داروها:

بسیاری از افراد مبتلا به سندرم خستگی مزمن دچار افسردگی نیز هستند. درمان افسردگی، مقابله با علائم سندرم خستگی مزمن را راحت‌تر می‌کند. مصرف مقادیر کمی داروهای ضدافسردگی به بهبود خواب و کاهش علائم کمک می‌کند.

• مقابله با بیماری و حمایت:

تجربه ابتلا به سندرم خستگی مزمن برای هر فرد متفاوت است. حمایت‌های عاطفی و مشاوره در مقابله با شرایط عدم قطعیت و محدودیت‌های ناشی از این اختلال کمک می‌کند.

• فعالیت‌های روزانه:

اگر بیماری عود کند انجام کارهای روزمره برای شما دشوار می‌شود. برای انجام این کارها برنامه‌ریزی کنید. زمانی که احساس بهبودی کرد‌ید می‌توانید همانند زمان‌هایی که انرژی داشتید کارهای خود را انجام دهید و اگر برای انجام کارها به خودتان فشار آورید ممکن است صدمه ببینید. انجام مکرر این چرخه باعث می‌شود که بیماری شما دوباره عود کند بنابراین باید تعادل را در انجام فعالیت‌های روزمره و استراحت کردن حفظ کنید.

• تمرین‌های ورزشی:

 باید حتماً ورزش کنید. با این کار شما فعال و قوی خواهید ماند. حرکات جدید را به‌ تدریج به برنامه ورزشی خود اضافه کرده و هرروز فعالیت‌های سبک را در مدت‌های زمانی کوتاه انجام دهید. ابتدا تمرین‌های کششی و تقویتی را بدون وزنه اضافی انجام دهید و مابین حرکات، استراحت کنید. تمرینات ورزشی خود را چندین مرتبه در روز و در زمان‌های کوتاه‌تر انجام دهید. این ورزش‌های سبک برای شروع فعالیت مؤثر هستند

•  کشش دست
•  نشست‌ و برخاست
• فشار با دست به دیوار
•  برداشتن و نگه‌داشتن اشیا در دست

 فیزیوتراپ می‌تواند روش GET را برای انجام تمرین‌های ورزشی به شما آموزش دهد. در این روش که به آن «ورزش‌درمانی درجه‌بندی‌ شده» نیز گفته می‌شود به شما آموزش داده می‌شود که چگونه زمان انجام تمرینات را بدون این‌ که علائم شما تشدید شوند افزایش دهید.

• تغذیه:

بررسی مواد غذایی که می‌خورید می‌تواند به مدیریت علائم کمک کند. از مصرف غذاها و مواد شیمیایی که به آن‌ها حساسیت دارید بپرهیزید. همچنین تقسیم وعده‌های غذایی در طول روز می‌تواند به شما در حفظ سطح انرژی کمک کرده و وعده‌های کمتر نیز می‌تواند در کنترل حالت تهوع که گاهی اوقات همراه  سندرم خستگی مزمن ایجاد می‌شود مؤثر باشد. برای کنترل سطح انرژی بهتر است از مصرف شکر، شیرینی‌ها و کافئین اجتناب کنید.

همان‌طور که گفته شد برای کم شدن عوارض سندروم خستگی مزمن و بهبود آن علاوه بر درمان‌های دارویی، تغذیه نیز بی‌تأثیر نیست و بیمار هم باید تحت نظر پزشک متخصص بوده تا راه‌های درمانی را طی کند و هم با متخصص تغذیه در ارتباط باشد تا با ارائه برنامه‌های غذایی مؤثر و مفید و همچنین مواد غذایی حاوی آنتی‌اکسیدان و منیزیم مسیر درمان برای او هموارتر شود.