بیماری آسم
آسم
به طور معمول، با هر نفسی که میکشید، هوا از بینی شما پایین میرود و به مجاری هوایی میرسد و سرانجام از طریق مجرای تنفسی به سمت ریههای شما هدایت میشود. در ریهها، تعداد زیادی از گذرگاه هوای کوچک وجود دارد که به انتقال اکسیژن به جریان خون کمک میکنند. بیماری آسم که با نام آسم برونشی نیز شناخته میشود، یک بیماری مزمن تنفسی است که باعث تورم دیوارهی داخلی مجرای تنفسی و لولههای برونشیت میگردد. به دلیل این تورم، مجرای تنفسی، مخاط بیش از حدی تولید کرده و تنفس سخت میشود. این مسئله، علائمی مانند سرفه، تنگی نفس و خس خس سینه را به دنبال دارد که بسته به بیمار و شدت بیماری، ممکن است در طول شب یا هنگام ورزش کردن شدیدتر شوند. علائم بیماری آسم ممکن است بسیار خفیف باشند و مشکلی جدی برای بیمار به وجود نیاورند اما گاهی این علائم شدت یافته و زندگی روزمرهی بیمار را دچار اختلال میکنند. آسم برونشی ممکن است در تمامی گروه سنی و بدون در نظر گرفتن جنسیت افراد رخ دهد و چنانچه علائم آن نادیده گرفته شود، بیماری آسم منجر به مرگ بیمار خواهد شد.
انواع آسم :
آسم آلرژیک و غیر آلرژیک
زمانی که یک شخص با علائم بیماری آسم به پزشک مراجعه میکند ابتدا باید مشخص شود که آسم او از نوع آسم آلرژیک است یا غیر آلرژیک. باید به این مسئله توجه داشت که هر ۲ نوع آسم علائم یکسانی مانند سرفه، خس خس سینه، تنگی نفس، تنفس سریع و فشار بر روی قفسه سینه را به همراه دارند. در مواردی آسم در اثر حساسیت به مواد غذایی، گرده و سایر آلرژنها ایجاد میشود که به آن آسم آلرژیک میگویند. غالباً بین آلرژی و آسم ارتباط وجود دارد.
در مواردی نیز علت بروز علائم آسم عبارتند از: هوای سرد، ورزش، عوامل محیطی در داخل خانه (مانند شویندهها، دود سیگار، عطرها)، آلایندههای موجود در فضای باز (مانند ازن، دی اکسید گوگرد، مونوکسید کربن) که به آن آسم غیر آلرژیک گفته میشود.
آسم فصلی
در برخی فصول، ممکن است محرکهای آسم وجود نداشته باشند، بنابراین بیماری نیز فاقد علائم خواهد بود اما بعضی زمانهای سال مانند فصولی که سرماخوردگی در آنها شایعتر است، علائم آسم نیز ممکن است بیشتر آزاردهنده باشند. به این نوع از آسم، آسم فصلی میگویند.
آسم بزرگسالی
بیماری آسم غالباً از کودکی شروع میشود، اما بعضی از افراد این بیماری را برای اولین بار در سنین بزرگسالی تجربه میکنند. این بیماری به عنوان آسم بزرگسالی شناخته میشود.
برخی از دلایل احتمالی بروز آسم در بزرگسالان عبارتند از:
- شغل : ۹ الی ۱۵ درصد از موارد آسم بزرگسالی به علت مسائل شغلی ایجاد میشود. به طور مثال ممکن است فردی به دلایل شغلی در معرض دودهای شیمیایی قرار گیرد و این امر منجر به بروز آسم در او شود.
- سیگار کشیدن
- چاقی و اضافه وزن
- تغییرات هورمونی در بانوان
- وقایع استرسزا در زندگی
آسم کودکی
بیماری آسم در کودکان نیز شایع است. خوشبختانه مطابق با بررسیهای انجام شده، بیماری آسم در کودکان با افزایش سن بهبود مییابد و یا کاملاً از بین میرود. البته باید توجه داشت که احتمال بروز مجدد بیماری به ویژه چنانچه فرد در طول زندگی خود در معرض محرکهای آسم ( مانند هوای سرد ،خشک و … ) قرار گیرد وجود خواهد داشت.
آسم ناشی از فعالیتهای ورزشی
آسم ناشی از ورزش، در اثر انجام فعالیتهای شدید ورزشی و به دلیل تنگ شدن مجاری هوایی در ریهها ایجاد میشود که باعث تنگی نفس، خس خس سینه، سرفه و علائم دیگر در حین ورزش یا بعد از آن همراه است. برونکوکسترونشن ناشی از ورزش اصطلاحی که برای این نوع آسم به کار برده میشود زیرا در حقیقت ورزش باعث باریک شدن راههای هوایی (برونکوکسیون) میشود و موجب تشدید علائم این بیماری میشود.
خوشبختانه اکثر مبتلایان به برونکوکسترسیون ناشی از ورزش میتوانند با دستور پزشک و مصرف دارو، علائم بیماری آسم را بهبود ببخشند و همچنان به ورزش خود ادامه دهند.
آسم مقاوم :
بعضی اوقات مدیریت آسم به دلیل سایر مشکلات سلامتی که از جمله آلرژی، دشوار است. این نوع از آسم به آسم مقاوم موسوم است. مشکاتی که آسم مقاوم به همراه دارد عبارتند از:
- علائم آسم حتی با دوزهای بالای داروهای آسم و درمانهای اضافی از بین نمیرود.
- بیمار بیش از ۳ بار در هفته به اسپری آسم نیاز دارد که این مسئله یکی از علائم هشداردهندهی حملهی آسم است.
- حملات مکرر آسم
اگر در کنترل بیماری آسم دچار مشکل هستید، لازم است برای یافتن اینکه چرا کنترل آسم شما دشوار است به یک متخصص آسم مراجعه کنید.
آسم شدید
حدود ۴٪ از مبتلایان به آسم از بیماری آسم شدید رنج میبرند. داشتن آسم شدید میتواند زندگی افراد را بسیار سخت کند. این افراد اغلب از حملات آسم زیادی رنج میبرند.
بیماری آسم از خفیف تا مزمن
شدت بیماری آسم غالباً به مرور زمان و یا به دلیل قرارگرفتن در معرض محرکهای بیماری، تغییر میکند. تعیین شدت آسم به پزشک معالج کمک میکند تا بهترین روش درمانی را انتخاب کند. به همین دلیل شناخت استیجهای این بیماری اهمیت ویژهای دارد. بیماری آسم به ۴ دسته کلی تقسیم میشود:
نوع آسم | علائم و نشانهها |
خفیف و غیر مداوم | علائم بیماری ممکن است ۲ روز در هفته بروز کند و یا فرد تنها ۲ شب در ماه دچار علائمی شدیدتری از بیماری شود. |
خفیف و مداوم | علائم بیماری آسم بیشتر از ۲ روز در هفته ایجاد میشود اما فرد تنها ۱ بار در روز آنها را تجربه خواهد کرد. |
متوسط و مداوم | بیمار، علائم آسم را تقریباً هر روز تجربه خواهد کرد. |
شدید | علائم بیماری چندین بار در روز رخ داده و در شب نیز مکرراً اتفاق میافتند. |
علائم و تشخیص آسم
علائم و نشانههای معمول آسم عبارتند از: تنگی نفس، سرفه (اغلب شبها بدتر میشود) و صدای خسخس در هنگام نفسکشیدن. بسیاری از بیماران از احساس سفتی در قفسهی سینه نیز شکایت میکنند. باید توجه داشته باشید که این علائم اپیزودیک (دورهای) هستند و افراد مبتلا به آسم ممکن است هفتهها یا ماهها هیچگونه علائمی نداشته باشند.
محرکهای رایج برای علائم مربوط به آسم عبارتند از قرارگیری در معرض آلرژنها (حیوانات خانگی، مایتهای گردوغبار، سوسکهای حمام، کپکها و گردههای گیاهان)، ورزش و عفونتهای ویروسی. استفاده از تنباکو یا قرارگیری در معرض دود آن، کنترل آسم را پیچیده میکند.
بسیاری از علائم و نشانههای آسم، غیراختصاصی هستند و ممکن است در سایر بیماریها نیز دیده شوند. علائمی که ممکن است نشاندهندهی بیماریهای دیگری بهغیر از آسم باشند عبارتند از: ظاهرشدن علامت جدید در سن بالا، وجود علائم مرتبط (مانند احساس ناراحتی در قفسه سینه، سبکی سر، تپش قلب و خستگی) و عدم پاسخ به داروهای مناسب آسم.
معاینهی فیزیکی در فرد مبتلا به آسم اغلب کاملا نرمال است. گاهی اوقات در هنگام نفسکشیدن صدای خسخس وجود دارد. هنگام حملهی ناگهانی آسم میزان تنفس افزایش مییابد، ضربان قلب بالا میرود و کار تنفسی بیشتر میشود. افراد اغلب برای نفسکشیدن به عضلات فرعی نیاز دارند. در موارد شدید ممکن است حرکت هوا بهگونهای مختل شود که هیچگونه صدای تنفس و خسخسی شنیده نشود. توجه داشته باشید که میزان اکسیژن خون حتی در مواقع حملهی آسم در سطح تقریبا نرمالی باقی میماند؛ بنابراین سطح پایین اکسیژن در خون به نارسایی تنفسی مربوط میشود، نه آسم.
تشخیص آسم با بررسی دقیق سابقهی بیمار و معاینهی فیزیکی او آغاز میشود. پزشکان عمومی معمولا قادرند آسم را تشخیص بدهند اما گاهی اوقات ممکن است لازم باشد به متخصص آلرژی یا متخصص ریه مراجعه کنید. معمولا فرد مبتلا به آسم، سابقهی خانوادگی بیماریهای آلرژیک یا سابقهی شخصی رینیت آلرژیک دارد و علائمی مانند سرفه، خسخس، اِشکال در تنفس (بهخصوص در هنگام ورزش یا در طول شب) را تجربه میکند. همچنین ممکن است احتمال بروز عفونتهای تنفسی یا برونشیت نیز وجود داشته باشد. علاوه بر داشتن سابقهی مرتبط با آسم، اگر علائم فرد با مصرف داروهای مخصوص آسم بهبود یافت، به این معناست که به احتمال زیاد بیماری آسم است.
علاوه بر گرفتن سابقه و معاینهی بیمار، موارد زیر روشهای تشخیصیای هستند که برای کمک به تشخیص آسم بهکار میروند:
تست عملکرد ریه یا اسپیرومتری
در این تست لولهای در داخل دهان بیمار قرار داده میشود که از طریق آن نفس میکشد تا پزشک عملکرد ریه را ارزیابی کند. اگر عملکرد ریه پس از تجویز یک برونکودیلاتور مانند آلبوترول بهطور قابلتوجهی بهبود یافت، این مسئله اساسا تشخیص آسم را تأیید میکند. با اینحال باید توجه داشته باشید که عملکرد نرمال ریه در این تست، احتمال بیماری آسم را بهطور کامل رد نمیکند.
اندازهگیری اکسید نیتریک بازدم (FeNO)
این تست به یک روش سریع و نسبتا ساده، شبیه اسپیرومتری انجام میشود. سطوح بالای اکسید نیتریک بازدم نشاندهندهی التهاب آلرژیکی است که در بیماریهایی مانند آسم دیده میشود.
تست پوستی برای آلرژنهای هوایی متداول
حساسیت به آلرژیهای محیطی، احتمال آسم را افزایش میدهد. توجه داشته باشید که برای تشخیص آلرژیهای محیطی معمولا تست پوست مفیدتر از آزمایش خون (کشت بافت و سلول یا in vitro) است. تست آلرژیهای غذایی در تشخیص آسم تجویز نمیشود.
آزمایش خون
گاهی اوقات به تشخیص تفاوت بین انواع مختلف آسم کمک میکند. آزمایشهای خون مفید عبارتند از چککردن سطح آنتیبادی آلرژیک (IgE) یا گلبولهای سفید خاصی بهنام ائوزینوفیلها که اغلب با آسم بیرونی یا آلرژیک مرتبط هستند.
آزمایش پیک فلو:
آزمایش پیک فلو برای سنجش میزان هوای خارج شده از ریهها صورت میگیرد و خود فرد قادر به انجام آن است.
این تست نشان میدهد که طی عمل بازدم چه میزان هوا با چه سرعتی از ریههای شما خارج خواهد شد.
به منظور انجام این آزمایش از یک دستگاه کوچک به نام پیک فلومتر استفاده میشود که معمولاً از جنس پلاستیک ساخته میشوند و به راحتی قابل حمل هستند. برای انجام تست، پس از یک دم عمیق و طولانی، نفس خود را وارد دستگاه میکنید. بر روی دستگاه پیک فلومتر مناطقی با رنگهای مختلف وجود دارد که نشان میدهد میزان تنفس شما طبیعی است یا خیر.
معمولاً سه رنگ اصلی بر روی دستگاه پیک فلومتر وجود دارد:
سبز:
اگر اندازهگیریهای شما در این منطقه قرار داشته باشد، هوا به خوبی از طریق مجاری هوایی در ریههای شما حرکت میکند. به این معنی که شما میتوانید فعالیتهای روزمره خود را به صورت معمول انجام داده و بدون مشکل به خواب بروید.
زرد:
اگر اندازهگیریهای شما در این منطقه است، باید مراقب فعالیتهای خود باشید زیرا ممکن است علائمی مانند سرفه، احساس خستگی و تنگی نفس را تجربه کنید.
قرمز:
رنگ قرمز نشان میدهد که مجاری تنفسی شما تنگ و باریک شده است. بنابراین لازم است تا حتما به پزشک مراجعه نمایید.
تست متاکولین
متاکولین به عنوان محرکی برای آسم شناخته میشود که هنگام استنشاق، باعث انقباض خفیف در مجاری هوایی شما خواهد شد. اگر به متاکولین واکنش نشان دهید، به احتمال زیاد آسم دارید.
- دکتر مصطفی قاسمی
- 2022-02-09
- 76 بازدید