هر آنچه درباره ادم (edema) باید بدانید

ادم تورمي است كه در صورت حبس شدن مايعات زياد در بافت هاي بدن به ويژه پوست اتفاق مي افتد. ادم دلایل و انواع مختلفی دارد. به عنوان مثال، ادم ریوی ریه‌ها را تحت تأثیر قرار می دهد، در حالی که ادم پدال باعث تورم پا می شود.

ادم معمولاً به آهستگی شروع می شود، اما شروع آن ناگهانی است. ادم یک مشکل شایع است، اما می تواند نشانه یک بیماری جدی نیز باشد.
این مقاله توضیح می دهد که ادم چیست و چگونه می توان آن را تشخیص داد همچنین به بررسی عوارض احتمالی این بیماری می پردازد.

ادم چیست؟

ادم به تورم و پف در مناطق مختلف بدن گفته می شود. بیشتر اوقات در پوست به خصوص در دست، بازو یا مچ پا رخ می دهد. با این وجود، می تواند بر روی عضلات، روده، ریه‌ها، چشم‌ها و مغز نیز تأثیر بگذارد.
این بیماری عمدتا در بزرگسالان مسن و زنان باردار رخ می دهد، اما هر کسی می تواند آن را تجربه کند.

علائم

علائم این بیماری به علت اصلی به وجود آمدن آن بستگی دارد، اما تورم، گرفتگی و درد شایع‌ترین علائم آن است.
یک فرد مبتلا به ادم ممکن است متوجه موارد زیر شود:

• پوستی متورم، کشیده و براق
• پوستی که پس از چند ثانیه فشار دادن، گودی آن را حفظ می کند
• پف کردگی مچ پا، صورت یا چشم
• دردهای بدن و مفاصل سفت
• افزایش یا کاهش وزن
• رگهای دست و گردن برجسته‌تر است
• ضربان نبض و فشار خون بالا
• سردرد
• درد شکم
• تغییر در عادات روده
• تهوع و استفراغ
• گیجی و رخوت
• ناهنجاری های بینایی

علائم به علت اصلی، نوع ادم و محل ادم بستگی دارد.

درمان

درمان ادم به علت به وجود آمدن آن بستگی دارد.

داروهای ادرار آور نوعی درمان برای این بیماری هستند. این داروها با افزایش میزان تولید ادرار توسط کلیه ها به خلاص شدن از مایعات اضافی کمک می کنند. انواع مختلف داروها به روش های مختلف کار می کنند.
یک پزشک درمان خاص و متفاوتی را برای ادم ماکولا، ادم ریوی و انواع دیگر آن توصیه می کند.

درمان های جایگزین

برخی از تکنیک های مراقبت از خود می توانند به جلوگیری یا کاهش ادم کمک کنند. این تکنیک‌ها عبارتند از:

• کاهش مصرف نمک
• در صورت لزوم کاهش وزن
• انجام ورزش منظم
• بالا بردن پاها در صورت امکان برای بهبود گردش خون
• پوشیدن جوراب های ساپورت
• به مدت طولانی نشستن یا ایستادن
• پیاده روی منظم
• اجتناب از درجه حرارت شدید، مانند حمام آب گرم، دوش و سونا
• پوشیدن لباس گرم در هوای سرد

یک ماساژ دهنده یا فیزیوتراپیست ممکن است با ماساژ محکم در جهت قلب، به از بین بردن مایعات کمک کند.

ممکن است از اکسیژن برای درمان انواع ادم استفاده شود. فردی که دارای ادم ریوی قلبی است اگر در مصرف اکسیژن کافی مشکل داشته باشد ممکن است به اکسیژن اضافی نیاز داشته باشد.
اکسیژن دریافت شده از طریق بینی می‌تواند بینایی ضعیف ناشی از ادم ماکولای دیابتی را بهبود بخشد.
لازم به ذکر است که اکسیژن درمانی هایپرباریک (HBOT) خطر ابتلا به ادم ریوی را افزایش می دهد.

انواع

ادم انواع مختلفی دارد. هر یک از آنها می تواند طیف وسیعی از شرایط سلامتی را نشان دهد. برخی از آنها عبارتند از:

ادم محیطی: این نوع، زانو، پا، دست و بازوها را تحت تأثیر قرار می‌دهد. علائم آن شامل تورم، پف کردن و مشکل در حرکت بخشی از بدن است.

ادم ریوی: مایعات اضافی در ریه ها جمع می شوند و تنفس را دشوار می کنند. این مسئله می تواند ناشی از نارسایی احتقانی قلب یا آسیب حاد ریه باشد. ادم ریوی یک بیماری جدی است و نیاز به مراقبت پزشکی فوری دارد، زیرا ممکن است باعث نارسایی تنفسی و مرگ شود.

ادم مغزی: این در مغز و به دلایل مختلف رخ می دهد که بسیاری از آنها به طور بالقوه تهدید کننده زندگی هستند. علائم آن شامل سردرد، سفتی و درد گردن، کاهش بینایی کامل یا جزئی، تغییر در هوشیاری یا حالت روحی، حالت تهوع، استفراغ و سرگیجه است.

ادم ماکولا: عارضه جدی در رتینوپاتی دیابتی است. تورم در ماکولا رخ می دهد، بخشی از چشم که دید دقیق و مرکزی را امکان پذیر می کند. فرد ممکن است تغییراتی در دید مرکزی خود و نحوه دیدن رنگها مشاهده کند.
ادم می تواند در مکان های دیگر نیز ایجاد شود، اما موارد ذکر شده در بالا شایع ترین هستند. برای تشخیص نوع آن به پزشک مراجعه کنید.

علل

ادم می تواند در نتیجه مشکلات گردش خون، عفونت، مرگ بافت‌های بدن، سوء تغذیه، بیماری کلیوی، جمع شدن مایعات در بدن و مشکلات الکترولیتی ایجاد شود.

دلایل زیادی برای ایجاد ادم وجود دارد، از جمله:

نارسایی قلبی

اگر یک یا هر دو محفظۀ تحتانی قلب نتوانند خون را به درستی پمپاژ کنند، خون می تواند در اندام ها جمع شده و باعث ایجاد ورم شود.

بیماری کلیه یا آسیب کلیه

فرد مبتلا به اختلال کلیوی ممکن است نتواند مایعات و سدیم کافی از خون را از بین ببرد. این مسئله باعث فشار بر رگ های خونی شده و منجر به نشت مقداری مایع می شود. تورم می تواند در اطراف پاها و چشم ها ایجاد شود.
آسیب به گلومرولها، مویرگهای موجود در کلیه ها که مواد زائد و مایعات اضافی خون را فیلتر می کنند، می تواند منجر به سندرم نفروتیک شود. یک علامت آن، مقدار پایین پروتئین آلبومین در خون است که می تواند منجر به ادم شود.

بیماری کبد

سیروز بر عملکرد کبد تأثیر می گذارد. این مسئله می تواند منجر به تغییر در ترشح هورمون ها و مواد شیمیایی تنظیم کننده مایعات و کاهش تولید پروتئین شود. این امر باعث نشت مایعات از رگ های خونی به داخل بافت اطراف می شود.
سیروز همچنین فشار داخل ورید پورت را افزایش می دهد، ورید بزرگی که خون را از روده ها، طحال و لوزالمعده به کبد منتقل می کند. این مسئله می تواند باعث ادم در پاها و حفره شکم شود.

داروهای خاص

برخی از داروها خطر ابتلا به ادم را افزایش می دهند که عبارتند از:

• گشاد کننده عروق یا داروهایی که رگ های خونی را باز می کنند
• مسدود کننده های کانال کلسیم
• داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی (NSAIDs)
• استروژن ها
• برخی از داروهای شیمی درمانی
• برخی از داروهای دیابت، مانند تیازولیدیندیونها (TZD)

بارداری

در دوران بارداری، بدن هورمون هایی ترشح می کند که باعث احتباس مایعات می شوند. زنان در دوران بارداری معمولاً بیش از حد معمول سدیم و آب در بدن خود نگه می‌دارند. در نتیجه، صورت، دست ها، اندام تحتانی و پاها ممکن است ورم کند.
هنگامی که یک زن باردار به حالت خمیده در حال استراحت است، رحم بزرگ شده می تواند بر روی وریدی تحت عنوان ورید اجوف تحتانی فشار وارد کند. این مسئله می تواند وریدهای ران را مسدود کرده و منجر به ادم شود.
در دوران بارداری، خون به راحتی لخته می شود. این امر می تواند خطر ترومبوز وریدی عمقی (دلیل دیگر ادم) را افزایش دهد.
اکلامپسی که ناشی از فشار خون بالا در دوران بارداری است نیز می تواند باعث ادم شود.

رژیم غذایی

برخی از عوامل رژیم غذایی بر خطر ابتلا به ادم تأثیر می گذارند، مانند:

• مصرف بیش از حد نمک، در افرادی که مستعد ابتلا به ادم هستند
• سوء تغذیه که در آن ادم می تواند از سطح پروتئین کم در خون ناشی شود
• مصرف کم ویتامین B1 ،B5 و B6

دیابت

عوارض دیابت عبارتند از:

• بیماری قلب و عروقی
• نارسایی حاد کلیه
• نارسایی حاد کبدی
• انتروپاتی از دست دهنده پروتئین، یک بیماری روده ای است که باعث از دست دادن پروتئین می شود

موارد فوق و داروهای خاص برای دیابت می توانند منجر به ایجاد ورم شوند. ادم ماکولای دیابتی، تورم شبکیه چشم در افراد مبتلا به دیابت است.

شرایط مؤثر بر مغز

برخی از دلایل تورم در مغز عبارتند از:

آسیب به سر: ضربه به سر ممکن است منجر به تجمع مایعات در مغز شود.

سکته مغزی: سکته مغزی می تواند منجر به تورم مغزی شود.

تومور مغزی: تومور مغزی آب را در اطراف خود جمع می کند، به خصوص که رگ های خونی جدید ایجاد می کند.

آلرژی

برخی از غذاها و گزش حشرات ممکن است باعث ادم صورت یا پوست در افرادی شوند که به آنها حساسیت دارند. تورم شدید می تواند نشانه آنافیلاکسی باشد. تورم در گلو می تواند مجرای تنفسی فرد را ببندد، بنابراین او نمی تواند نفس بکشد. این وضعیت نیاز به اورژانس پزشکی دارد.

مشکلات اندام ها

لخته خون: هرگونه انسداد، مانند لخته در ورید، می تواند از جریان خون جلوگیری کند. با افزایش فشار در ورید، مایعات شروع به نشت به بافت اطراف می کنند و باعث ورم می شوند.

رگهای واریسی: این علائم معمولاً به دلیل خراب شدن دریچه رگ‌ها اتفاق می افتد. فشار در رگها افزایش می یابد و آنها شروع به برآمدگی می کنند. این فشار همچنین خطر نشت مایعات به بافت اطراف را افزایش می دهد.

کیست، گوشت زائد یا تومور: هر توده ای اگر به مجرای لنفاوی یا ورید فشار وارد کند، می تواند باعث ادم شود. با جمع شدن فشار، مایعات می توانند به بافت اطراف نشت کنند.

ورم لنفاوی: سیستم لنفاوی به حذف مایعات اضافی از بافت ها کمک می کند. هرگونه آسیب به این سیستم، مانند جراحی، عفونت یا تومور، می تواند منجر به ادم شود.

شرایط متفرقه

بی حرکتی طولانی مدت: افرادی که مدت طولانی بی حرکت هستند ممکن است در پوستشان ادم ایجاد شود. این مسئله می تواند هم به دلیل جمع شدن مایعات در مناطق وابسته به جاذبه و آزاد شدن هورمون ضد ادرار از هیپوفیز باشد.

ارتفاع زیاد: این مسئله همراه با تقلای جسمی می تواند خطر ابتلا به ادم را افزایش دهد. بیماری حاد کوهستانی می تواند منجر به ادم ریوی یا ادم مغزی در ارتفاع زیاد شود.

سوختگی و آفتاب سوختگی: پوست با احتباس مایعات به سوختگی واکنش می دهد. این امر باعث تورم موضعی می شود.

عفونت یا التهاب: هر بافتی که آلوده یا ملتهب باشد می تواند متورم شود. این عارضه بیشتر در پوست دیده می شود.

قاعدگی و قبل از قاعدگی: سطح هورمون ها در طول چرخه قاعدگی نوسان می کند. در طی روزهای قبل از خونریزی قاعدگی، سطح پروژسترون کمتر است و این امر می‌تواند باعث احتباس مایعات شود.

قرص ضد بارداری: هر دارویی که شامل استروژن باشد می تواند باعث احتباس مایعات شود. غیر معمول نیست که خانم ها هنگام شروع استفاده از قرص دچار اضافه وزن می‌شوند.

یائسگی: نزدیک دوران یائسگی، نوسانات هورمون می تواند باعث احتباس مایعات شود. درمان جایگزینی هورمون (HRT) نیز می تواند ادم را تحریک کند.

بیماری تیروئید: عدم تعادل هورمونی مرتبط با مشکلات تیروئید می تواند منجر به ادم شود.

عوارض

ادم درمان نشده می تواند منجر به موارد زیر شود:

• تورم دردناک، همراه با دردی که بدتر می‌شود
• سفتی و سختی در راه رفتن
• پوست کشیده و خارش دار
• عفونت در ناحیه تورم
• زخم بین لایه های بافت‌ بدن
• گردش خون ضعیف
• از بین رفتن قابلیت ارتجاعی رگها و مفاصل
• زخم های پوستی