عفونت هلیکوباکتر پیلوری
عفونت هلیکوباکتر پیلوری
هلیکوباکتر پیلوری (Helicobacter pylori, H. pylori) یک باکتری چسبیده به مخاط معده است . این باکتری تمایل دارد به مخاط معده حمله کند. از این‌رو این باکتری به عنوان باکتری بیماری زای معده انسان شناخته شده است. در حالی که عفونت با این باکتری به طور معمول علائمی ایجاد نمی‌کند، در برخی از افراد می‌تواند منجر به بیماری شود. همه افراد ممکن است به عفونت هلیکوباکتر پیلوری مبتلا شود . بیشتر عفونت های هلیکوباکترپیلوری “خاموش ” و بدون هیچ علامتی هستند . وقتی باکتری ها علائمی ایجاد می کنند ، معمولاً علائم شامل ورم معده یا بیماری زخم معده هستند.دانشمندان گمان می كنند كه عفونت هلیكوباكترپیلوری ممكن است مسری باشد زیرا به نظر می رسد این عفونت در همه اعضای یک خانواده وجود دارد و بیشتر در جاهایی مشاهده می شود كه افراد در شرایط شلوغ یا غیر بهداشتی زندگی می كنند. اگرچه تحقیقات نشان می دهد که عفونت از فردی به فرد دیگر منتقل می شود ، اما دقیقاً نحوه وقوع این سرایت مشخص نیست.
اچ پیلوری برای زندگی در محیط سخت و اسیدی معده سازگار شده است. این باکتری می‌تواند محیط اطراف خود را تغییر و اسیدیته آن را کاهش دهند (pH محیط را افزایش دهد)، تا بتوانند زنده بماند. شکل مارپیچی هلیکوباکتر پیلوری به آن اجازه می‌دهد تا به لایه‌های داخلی معده نفوذ کند، در جایی که توسط مخاط محافظت می‌شود و سلول‌های ایمنی بدن قادر به رسیدن به آنها نیستند. این باکتری می‌تواند در پاسخ ایمنی بدن تداخل ایجاد کند و با ایجاد عفونت طولانی مدت، منجر به بیماری‌های معده شود.
در نتیجه اتصال H. pylori به سلول‌های معده، بافت معده قرمز و متورم (ملتهب) می‌شود. این باکتری می‌تواند به لایه محافظ معده (مخاط) حمله و با تولید آنزیمی به نام اوره‌آز، اسید معده را خنثی کند و باعث ضعیف شدن پوشش سطحی محافظ معده شود. در اثر ضعیف شدن لایه پوششی، سلول‌های معده بیشتر در معرض اسید، پپسین و مایعات گوارشی قوی بدن قرار می‌گیرند و آسیب می‌بینند. این آسیب‌ها می‌تواند منجر به زخم معده یا اثنی عشر (ابتدای روده کوچک) شود.
با توجه به تاثیر هلیکوباکتر پیلوری بر بافت معده، این باکتری عامل اصلی بیماری‌های سوء هاضمه، گاستریت (ورم معده) و زخم معده در نظر گرفته می‌شود و به عنوان فاکتور درجه ۱ سرطان معده شناخته شده است.
اگرچه اچ پیلوری یک علت شایع زخم معده و ورم معده در بزرگسالان است، اما در کودکان نیز می‌تواند منجر به بیماری شود.
علائم عفونت هلیکوباکتر پیلوری
بیشتر افراد در دوران کودکی به این میکروب مبتلا می‌شوند. ممکن است بعد از سال ها نشانه های وجود این میکروب آشکار شود. حتی بسیاری از افرادی که این میکروب را در معده خود دارند دچار زخم یا مشکلاتی از این دست نمی‌شوند.
نشانه‌های عفونت اچ پیلوری ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- درد یا احساس سوزش معده
- از دست دادن اشتها
- لاغری ناخواسته
- حالت تهوع و استفراغ
- آروغ زدن مکرر
- نفخ شکم
در صورت مشاهده علائم مداوم و مزمن عفونت هلیکوباکتر پیلوری، لازم است که فرد از نظر آلودگی به این باکتری معاینه شود. علاوه بر این، به محض مشاهده علائم نگران‌کننده زیر لازم است که بیمار در اسرع وقت به پزشک مراجعه کند، علائمی همچون:
- درد شدید یا مداوم شکم
- مشکل در بلعیدن
- استفراغ یا استفراغ خونی یا سیاه
- مدفوع قیر مانند، خونی یا سیاه
عوارض و خطرات ابتلا
غالباً هلیکوباکتر پیلوری از زمان کودکی در معده افراد وجود دارد. افزایش تعداد این باکتری و عفونت طولانی مدت فرد با سویه‌های بیماری‌زای آن می‌تواند منجر به تغییرات بافت معده و ایجاد بیماری‌هایی همچون موارد زیر شود:
- التهاب معده (ورم معده یا گاستریت)
- ایجاد تغییرات پیش سرطانی در بافت معده
- بر هم خوردن شرایط اسیدی معده
- زخم معده
- سرطان معده
- انسداد معده
- کم خونی، فقر آهن
- خونریزی‌های داخلی
- پریتونیت، عفونت صفاق یا پوشش حفره شکم
- سوراخ شدن دیواره معده
تشخیص عفونت هلیکوباکتر پیلوری
ابتدا پزشک از شما در مورد سوابق پزشکی، علائم و داروهای مصرفی سؤال می کند. سپس معاینه جسمی انجام می شود و شکم از نظر تورم، حساسیت و درد مورد بررسی قرار می گیرد. سایر آزمایشاتی که ممکن است انجام شود، به این شرح است:
- آزمایش خون و مدفوع : این آزمایش می‌تواند به یافتن عفونت روده یا همان میکروب روده کمک کند.
- تست تنفس اوره : برای این آزمایش بیمار مایع مخصوصی به نام اوره را می‌نوشد. سپس در کیسه ای مخصوص تنفس می کند. این کیسه برای بررسی به آزمایشگاه فرستاده می شود. در صورتی که بیمار مبتلا به هلیکو باکتر پیلوری باشد، باکتری ها اوره موجود در بدن شما را به دی اکسید کربن تبدیل می‌کنند.
- آندوسکوپی فوقانی دستگاه گوارش : برای این آزمایش از لوله ای با دوربین کوچک به نام آندوسکوپ استفاده می شود. این لوله تا پایین گلو و معده و قسمت فوقانی روده کوچک شما را بررسی می کند. می توان از آندوسکوپی برای دریافت نمونه نیز استفاده نمود.
- اسکن توموگرافی کامپیوتری (CT) : این روش پرتونگاری قدرتمندی است که تصاویر واضحی را از قسمت داخلی بدن شما در اختیار پزشک قرار می‌دهد.
درمان عفونت اچ پیلوری
شروع نقطه درمان:
پس از آنکه تست‌های تشخیصی هلیکوباکتر پیلوری ابتلای فرد به این عفونت را تایید کردند، پزشک درمان بیمار را آغاز می‌کند. در ابتدا یک رژیم دارویی ۳ یا ۴ دارویی شامل دو آنتی‌بیوتیک و داروهای موثر بر اسید معده به مدت ۱۰ تا ۱۴ روز برای بیمار تجویز می‌شود. در اغلب موارد لازم است که بیمار دو بار در روز این داروها را مصرف کند.
تراپی و مدیریت:
۸ هفته پس از اتمام دوره درمان بیمار باید به پزشک خود مراجعه کند. در این مرحله پزشک با هدف نظارت بر موفقیت روش درمان و اطمینان از ریشه‌کن شدن میکروب معده، مجدداً برخی از تست‌های تشخیصی را برای بیمار درخواست می‌کند. آزمایش مدفوع و تست تنفسی اوره آزمایش‌هایی هستند که به طور معمول در جهت ارزیابی موفقیت درمان اچ پیلوری انجام می‌شوند.
رژیم غذایی:
استفاده از غذاهایی که اثرات تحریک‌کنندگی کمتری برای معده دارند در درمان عوارض ناشی از سوء هاضمه مانند سوزش و نفخ بسیار موثر می‌باشند. پرهیز از مصرف غذاهای تند و نوشیدنی‌های الکلی، و همچنین عدم کشیدن سیگار نقش مهمی در روند بهبود زخم معده و عوارض ناشی از عفونت هلیکوباکتر پیلوری دارد.
برخی از مواد غذایی که برای درمان طبیعی و خانگی هلیکوباکتر پیلوری پیشنهاد شده‌اند شامل موارد زیر می‌باشند:
- امگا ۳ و امگا ۶
- روغن زیتون
- ریشه شیرین بیان
- عسل
- سیر
- چایی سبز
- کلم، کلم بروکلی و گل کلم
- هویج
- میوه‌های غیر اسیدی مانند سیب و گیلاس
- سبزیجات پخته شده
- گوشت سفید و ماهی
- پروبیوتیک‌ها (Probiotics)
پروبیوتیک‌ها عوامل میکروبی مفید دستگاه گوارش انسان هستند که در مواد غذایی مانند ماست، کفیر و کامبوجا یافت می‌شوند. همچنین امروزه مکمل‌های دارویی پروبیوتیکی نیز که در دنیا تولید می‌شود. به خاطر داشته باشید در مورد مصرف همزمان پروبیوتیک‌ها و آنتی‌بیوتیک‌ها حتماً با پزشک خود مشورت کنید.
داروهای موثر در درمان عفونت هلیکوباکتر پیلوری:
عفونت هلیکوباکتر پیلوری با استفاده از رژیم‌های دارویی شامل ۲ یا ۳ آنتی‌بیوتیک و داروهای مهارکننده اسید معده قابل درمان است. بطور معمول آنتی‌بیوتیک‌های مترونیدازول (Metronidazole)، کلاریترومایسین (Clarithromycin)، آموکسی‌سیلین (Amoxicillin)، تتراسایکلین (Tetracycline) و سیپروفلوکساسین (Ciprofloxacin) برای از بین بردن این باکتری تجویز می‌شوند.
سایر داروهای غیر آنتی‌بیوتیکی دیگری که ممکن است پزشک برای افزایش اثرگذاری آنتی‌بیوتیک‌ها تجویز کند می‌تواند شامل هر یک از موارد زیر باشند:
- مسدودکننده‌های گیرنده H2ز(H2-blockers): این داروها برای کاهش میزان اسید معده با هدف مسدود کردن هورمون هیستامین استفاده می‌شوند. هیستامین به تولید اسید معده کمک می‌کند.
- بازدارنده‌های پمپ پروتون (Proton Pump Inhibitors, PPI): این ترکیبات با توقف عملکرد پمپ اسید معده، مانع از تولید اسید معده می‌شود. از جمله این این داروها می‌توان به پنتوپرازول (Pantoprazole)، امپرازول (Omeprazole) و لانسوپرازول (Lansoprazole) اشاره کرد.
- محافظت کننده های داخلی معده: داروهایی مانند بیسموت (Bismuth) از پوشش معده در برابر اسید محافظت کرده و به از بین بردن باکتری‌ها کمک می‌کنند.
پیشگیری از هلیکوباکتر پیلوری:
در حال حاضر ، هیچ واکسنی علیه H. pylori وجود ندارد. و از آنجا که انتقال به وضوح قابل درک نیست ، دستورالعمل های دقیق پیشگیرانه در دسترس نیستند. با این حال ، بهتر است موارد زیر را در هر شرایطی رعایت بفرمایید :
- دستان خود را کاملا بشویید.
- غذایی که به درستی تهیه شده است بخورید.
- از منبع ایمن آب بنوشید.
