استویا گیاهی با طعم بسیار شیرین است که از قرن شانزدهم میلادی برای شیرین سازی نوشیدنی ها و تهیه چای استفاده می شود.
این گیاه در اصل، بومی پاراگوئه و برزیل است اما در حال حاضر در کشورهای ژاپن و چین نیز رشد می کند و به صورت شیرین کننده‌ای غیر مغذی و نوعی مکمل گیاهی مورد استفاده قرار می‌گیرد.

منظور از شیرین کننده غیر مغذی، نوعی شیرین کننده است که حاوی کالری کم یا بدون کالری است. استویا به عنوان جایگزینی مفید برای قند در بسیاری از وعده های غذایی و نوشیدنی ها استفاده می شود.

سازمان غذا و داروی ایالات متحده (FDA ) در سال 1987 فروش استویا را به عنوان یک افزودنی غذایی ممنوع کرد. با این حال، این گیاه در سال 1995 وضعیت خود را به عنوان ماده غذایی شیرین و پایدار بدست آورد. از آن زمان به بعد با افزایش 58 درصدی محصولات جدید حاوی استویا، محبوبیت این شیرین کننده افزایش یافت.

این مقاله به تجزیه و تحلیل ویژگی ها، موارد استفاده، فواید سلامتی و عوارض جانبی گیاه‌استویا و همچنین در نظر گرفتن ایمنی کلی آن می پردازد.

 

استویا چیست؟

استویا (با نام استویا ربادیانا برتونی نیز شناخته می شود)، یک درختچه بوته ای است که عضوی از خانواده آفتابگردان محسوب می‌شود. 150 گونه از این گیاه وجود دارد که همگی بومی آمریکای شمالی و جنوبی هستند.

چین در حال حاضر صادرکننده برجسته محصولات استویا است. هر چند این گیاه اکنون در بسیاری از کشورها تولید می شود. آن را اغلب می توان از گل‌فروشی ها خریداری کرد.

از آنجا که استویا 200 تا 300 برابر شیرین تر از قند سفره است. به طور معمول در حدود 20 درصد زمین و آب بسیار کمتری نسبت به شیرین کننده های دیگر نیاز دارد تا همان میزان شیرینی آنها را تأمین کند.

استویا حاوی هشت گلیکوزید است. این گلیکوزیدها اجزای شیرین جدا شده و خالص شده از برگهای گیاه استویا هستند. این هشت گلیکوزید عبارتند از:

  • استویوساید
  • ربادیوساید های A، C، D، E، F
  • استیولبیوساید
  • دولکوزید A

 

 

استویوساید و ربادیوساید A (reb A) فراوان ترین این اجزا هستند. واژه “استویا” برای اشاره به گلیکوزیدهای استیول و reb A در کل این مقاله استفاده خواهد شد.

این اجزا از طریق فرآیند برداشت برگ، سپس خشک کردن، استخراج آب و تصفیه، استخراج می شوند. استویای خام قبل از تصفیه شدن، معمولاً طعم تلخ و بوی نامطبوعی را تا زمان سفید شدن یا رنگ زدایی به همراه دارد. برای پردازش عصاره نهایی این گیاه تقریباً 40 مرحله زمان لازم است.

برگهای استویا که حاوی استویوساید هستند، در حدود 18 درصد غلظت دارند.

برخی از نام های تجاری رایج شیرین کننده های استویا عبارتند از:

 

 

فواید احتمالی 

از استویا به عنوان یک شیرین کننده و جایگزینی برای ساکارز یا قند خوراکی استفاده می‌شود.
این گیاه بر در مرکز اطلاعات غذایی آمریکا محصولی بدون کالری در نظر گرفته شده است. استویا به طور کامل فاقد کالری نیست، اما به طور قابل توجهی کالری کمتری نسبت به ساکارز دارد و به قدری کم است که می تواند بدون کالری طبقه بندی شود.

اجزای شیرین در شیرین کننده های استویا به طور طبیعی وجود دارند. این ویژگی ممکن است به نفع افرادی باشد که غذاها و نوشیدنی های با منبع طبیعی را ترجیح می دهند. کم بودن کالری، این گیاه را به عنوان یک گزینه سالم برای کنترل دیابت یا کاهش وزن واجد شرایط می کند.

در ادامه برخی از مزایای احتمالی استویا برای سلامتی ذکر شده است.

 

1) دیابت

تحقیقات نشان داده است که شیرین کننده های استویا در تولید کالری یا کربوهیدرات در رژیم غذایی مشارکت نمی کنند. این شیرین کننده ها همچنین هیچ تاثیری بر روی گلوکز خون یا پاسخ انسولین نشان نداده اند. این امر به افراد دیابتی اجازه می دهد تا غذاهای متنوع تری بخورند و از یک برنامه غذایی سالم پیروی کنند.

در بررسی دیگر که بر روی پنج آزمایش کنترل شده و تصادفی انجام شد، اثرات استویا بر نتایج متابولیک با اثرات دارونما مقایسه شد. این مطالعه به این نتیجه رسید که استویا تأثیر کمی بر قند خون، سطح انسولین، فشار خون و وزن بدن دارد.
در یکی از این مطالعات، افراد مبتلا به دیابت نوع 2 گزارش دادند که این گیاه باعث کاهش قابل توجهی در گلوکز خون و پاسخ گلوکاگون بعد از غذا می شود. گلوکاگون هورمونی است که میزان گلوکز را در خون تنظیم می کند و مکانیسم ترشح گلوکاگون اغلب در افراد دیابتی ناقص است.

وقتی گلوکز خون بالا می رود، گلوکاگون افت می کند. این عمل میزان گلوکز را تنظیم می کند.

 

2) کنترل وزن

دلایل زیادی برای اضافه وزن و چاقی وجود دارد، از جمله عدم تحرک بدنی و افزایش مصرف غذاهای پرانرژی که سرشار از چربی و قندهای اضافه هستند.

تحقیقات نشان داده است که به طور متوسط 16 درصد از کل کالری موجود در رژیم غذایی مردم آمریکا مربوط به قندهای اضافه شده است. این امر با افزایش وزن و کاهش کنترل در مقدار گلوکز خون، مرتبط است.

استویا فاقد قند و در صورت وجود کالری، مقدار آن بسیار کم است. این مسئله می تواند بخشی از یک رژیم غذایی متعادل باشد که به شما کمک می کند مصرف انرژی را کاهش دهید بدون اینکه ذائقه و طعم را از بین ببرید.

 

3) سرطان لوزالمعده

استویا حاوی استرول ها و ترکیبات آنتی اکسیدانی بسیاری از جمله کامفرول است. مطالعات نشان داده است که کامفرول می تواند خطر ابتلا به سرطان لوزالمعده را 23 درصد کاهش دهد.

 

4) فشار خون

تحقیقات نشان می‌دهد که گلیکوزیدهای خاص موجود در عصاره استویا، باعث گشاد شدن رگ های خونی می‌شود. آنها همچنین می توانند دفع سدیم و ادرار را افزایش دهند.

مطالعه‌ای که در سالل 2003 انجام شد حاکی از این بود که استویا به طور بالقوه می تواند به کاهش فشار خون کمک کند. این مطالعه نشان می دهد که گیاه‌استویا ممکن است عملکردهای قلبی داشته باشد. عملکردهای قلبی، فشار خون را عادی کرده و ضربان قلب را تنظیم می کنند.

با این حال، مطالعات اخیر نشان داده است که به نظر نمی رسد استویا بر فشار خون تأثیر بگذارد. برای تأیید این مزیت استویا، تحقیقات بیشتری لازم است.

 

5) رژیم های غذایی کودکان

غذاها و نوشیدنی های حاوی استویا می توانند نقش مهمی در کاهش کالری شیرین کننده های ناخواسته در رژیم های غذایی کودکان داشته باشند.

هم اکنون هزاران محصول از سس سالاد گرفته تا میان وعده ها در بازار وجود دارتد که از گیاه‌استویا تهیه می شوند. این در دسترس بودن به کودکان امکان می دهد هنگام انتقال به یک رژیم غذایی با قند پایین، غذاهای شیرین و نوشیدنی های بدون کالری اضافه، مصرف کنند.

قند و کالری بیش از حد با چاقی و بیماری های قلبی عروقی مرتبط است.

 

6) آلرژی

در سال 2010، کمیته ایمنی مواد غذایی اروپا(EFSA) مستندات موجود را بررسی کرد تا تعیین کند که آیا نگرانی در مورد احتمال واکنش های آلرژیک به استویا وجود دارد یا خیر.

بازرسان نتیجه گرفتند که گلیکوزیدهای استویول واکنش پذیر نیستند و نسبت به ترکیبات واکنشی، متابولیزه نمی شوند، بنابراین بعید به نظر می رسد که گلیکوزیدهای استویول تحت ارزیابی، هنگام مصرف در غذاها خود به خود واکنش های آلرژیک ایجاد کنند.

بعید است حتی اشکال کاملاً خالص شده عصاره این گیاه باعث واکنش آلرژیک شوند. هیچ موردی از واکنش آلرژیک به استویا از سال 2008 ثبت نشده است.

 

عوارض جانبی

 

مطالعات ایمنی عصاره استویا را عاری از عوارض جانبی مشخص کرده است.

در حالی که گلیکوزیدهای استیول خالص می توانند به غذاها اضافه شوند و به طور کلی توسط سازمان غذا و دارو به عنوان بی خطر (GRAS) شناخته می شوند، اما در مورد برگ کامل استویا این مسئله کمتر صدق می کند. با این حال، گیاه استویا ممکن است در خانه پرورش یابد و از برگهای آن می توان به روشهای مختلفی استفاده کرد.

در ابتدا تصور می شد که استویا سلامت کلیه خطرناک است. یک مطالعه معتبر بر روی موشهای صحرایی انجام شده از آن زمان نشان می دهد که برگهای این گیاه به شکل مکمل ممکن است دارای خاصیتی باشند که از کلیه ها محافظت می کند و تأثیر دیابت را کاهش می دهد.

تحقیقات فعلی همچنین نشان می دهد که مصرف مقدار توصیه شده به منظور جایگزینی برای قند در دوران بارداری بی خطر است.

برخی از محصولات استویا حاوی الکل قندی نیز هستند. افرادی که به الکل قندی حساسیت دارند ممکن است نفخ شکم، گرفتگی شکم، حالت تهوع و اسهال را تجربه کنند، اگرچه این نوع الکل قندی (اریتریتول)، خطر کمتری دارد.
تا زمانی که استویا بسیار خالص و در حد متوسط استفاده شود، عوارض جانبی ایجاد نمی کند و می تواند بدون نگرانی مصرف شود.

 

چگونه استفاده می شود؟

در ایالات متحده، شیرین کننده های استویا اساساً به عنوان جایگزین شکر در محصولات قندی و نوشیدنی های کم کالری موجود هستند.

عصاره های برگ این گیاه از اواسط دهه 1990 به عنوان مکمل های غذایی موجود است و بسیاری این مکمل ها حاوی مخلوطی از ترکیبات شیرین و غیر شیرین برگ استویا هستند.

اجزای شیرین به طور طبیعی در شیرین کننده های استویا وجود دارند. این امر ممکن است بیشتر به نفع مصرف کنندگانی باشد که طرفدار غذاها و نوشیدنی هایی طبیعی هستند.

در سراسر جهان، در حال حاضر بیش از 5000 محصول غذایی و آشامیدنی از گیاه استویا به عنوان ماده اصلی استفاده می کنند. شیرین کننده های استویا به عنوان ماده ای سازنده در محصولاتی در سراسر آسیا و آمریکای جنوبی استفاده می شود مانند:

  • بستنی
  • دسر
  • سس
  • ماست
  • غذاهای ترشی
  • نان
  • نوشیدنی بدون الکل
  • آدامس
  • آب نبات
  • غذای دریایی
  • سبزیجات آماده

 

 

چه خطراتی دارد؟

در سال 1991، FDA از تأیید این گیاه به عنوان یک شیرین کننده و به صورت افزودنی در غذاها خودداری کرد. با این حال، در سال 2008، پس از توسعه فرآیند تصفیه توسط کوکاکولا، FDA عصاره آن را به عنوان بی خطر (GRAS) تأیید کرد.

چند نهاد نظارتی جهانی اکنون تشخیص داده اند که عصاره استویا با خلوص بالا در مقدار توصیه شده، برای مصرف مردم از جمله کودکان، بی خطر است. نهادهای حاکم میزان مصرف روزانه قابل قبول (ADI) را 4 میلی گرم در هر کیلوگرم تعیین کرده اند.
این سازمان ها شامل سازمان غذا و کشاورزی ملل متحد (FAO)، سازمان بهداشت جهانی (WHO) و FDA هستند.

استویوساید در مطالعات، غیر سمی تشخیص داده شده است. در این مطالعات از انواع حیوانات آزمایشگاهی استفاده شده و هیچگونه موارد منع مصرف، هشدار یا واکنشهای جانبی عمده ای ثبت نشده است.
گلیكوزیدهای استویول در استویا دارای معیارهای خلوص هستند كه توسط كمیته تخصصی مشتمل بر مواد افزودنی غذایی (JECFA) تعیین شده است، این امر نشان می دهد که شیرین كننده های استویا برای استفاده توسط افراد دیابتی بی خطر هستند.
اکثر تحقیقات علمی در مورد این گیاه از عصاره استویا با خلوص بالا استفاده می کنند. در برخی از مطالعات در گذشته از عصاره استویا خام به جای عصاره های با خلوص بالا استفاده می شد که دسترسی به اطلاعات دقیق را منحرف می کرد.
گیاه استویا نه توسط FDA بلکه توسط وزارت کشاورزی ایالات متحده (USDA) نظارت می شود. عدم وجود وضعیت GRAS توسط FDA به این معنی نیست که گیاه استویا ذاتاً خطرناک است.

در حقیقت، این گیاه را می توان از فروشگاه های مختلف باغبانی خریداری کرد، در خانه پرورش داد و به روش های مختلف مصرف کرد.
فواید بالقوه استویا قبل از تأیید به مطالعه بیشتری نیاز دارد. با این حال، اطمینان داشته باشید که استویا هنگام مصرف به منظور افزایش شیرینی بیشتر، بی خطر است و جایگزینی ایده آل برای قند محسوب می‌شود.

 

 

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *